ΑΡΘΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
03.06.2009
Νίκος Α. Ζαχαριάδης: Albert Einstein (1879 - 1955)
«Τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε δεν μπορούν να λυθούν στο ίδιο επίπεδο σκέψης που βρισκόμασταν όταν τα δημιουργήσαμε».
Albert Einstein (1879 – 1955)
Ημέρες σαν και αυτές, όταν ο δημόσιος λόγος κυριαρχείται από ασημαντότητες, αναζητά κανείς παρηγοριά και έμπνευση στους αληθινά μεγάλους του πνεύματος. Και όταν σκοντάφτει στα διαμάντια της σκέψης τους, όπως η παραπάνω διατύπωση του θείου Αλβέρτου, μοιραία μελαγχολεί διαπιστώνοντας ότι παραμένουν πικρά επίκαιρες επειδή οι κοινωνίες και οι οκνηρές ηγεσίες τους δεν είναι σε θέση να αξιοποιήσουν την αλήθεια που περιέχουν.
Το επίπεδο της συλλογικής μας αντίληψης που μας έφερε μέχρις εδώ είναι εκείνο που και σήμερα κατανοεί τα οικονομικά προβλήματα στην ποσοτική τους μόνο διάσταση και βλέπει το μέλλον ως γραμμική προέκταση του παρελθόντος. Παράδειγμα: οι περισσότερες αναλύσεις για την κρίση εναποθέτουν τις ελπίδες τους στις προοπτικές ανάκαμψης τριών παραγωγικών τομέων, που θεωρούνται , σωστά εν πολλοίς, οι πυλώνες της πραγματικής οικονομίας στην Ελλάδα: τουρισμός, ναυτιλία και κατασκευές.
Όμως η διάρθρωση και τα παραγωγικά χαρακτηριστικά αυτών των τομέων δεν έχουν σήμερα καμιά σχέση με τα αυτά που υπήρχαν πριν δυο-τρεις δεκαετίες. Η τουριστική αγορά κυριαρχείται πλέον από το διεθνές ολιγοψώνιο των χονδρεμπόρων, που υπαγορεύουν τις τιμές στους ιδιοκτήτες των τουριστικών υποδομών και επιβάλουν τη λογική του all inclusive. Τα ελληνικά πληρώματα σπανίζουν στην ποντοπόρο ναυτιλία ενώ οι παράπλευρες της ναυτιλίας δραστηριότητες - το cluster των υπηρεσιών υποστήριξης – βρίσκονται στο μεγαλύτερο μέρος τους εκτός χώρας. Και η μικρής κλίμακας κατασκευαστική επιχείρηση αποτελεί πλέον απειλούμενο με εξαφάνιση είδος, το ακίνητο είναι υπό φορολογικό διωγμό, ενώ η περίφημη αντιπαροχή θα αποτελεί σε λίγο μουσειακό θεσμό.
Άρα? Άρα οι ιμάντες που μοίραζαν το παραγωγικό όφελος στην ευρύτερη οικονομία, κινητοποιώντας την ως σύνολο είτε μέσω μεταβιβαστικών πληρωμών είτε τονώνοντας τη γενική ζήτηση, δεν υπάρχουν πια. Η όποια ανάκαμψη αυτών των τομέων δε θα είναι εύκολο να μεταφέρει το σπινθήρα του νέου σφρίγους στην πραγματική οικονομία. Εξάλλου η οικονομική συρρίκνωση και η μεγέθυνση δεν είναι συμμετρικές φάσεις της ίδιας διαδικασίας και κρύβουν σχεδόν πάντα νέες διαρθρωτικές εκπλήξεις: «η ζωή μετά» θα είναι αρκετά διαφορετική για όλους τους τομείς της οικονομίας.
Εξ ου και το μείζον ερώτημα: Ποια μπορεί να είναι σήμερα η κινητήρια παραγωγική δύναμη που θα μπορούσε να μας βγάλει από το οικονομικό τέλμα? Για μια οικονομία με το παραγωγικό έλλειμμα της Ελλάδας το ερώτημα είναι και δύσκολο και πιεστικό. Όμως πρέπει να το απαντήσουμε μόνοι μας, κανένας θείος Αλβέρτος δε μπορεί να μας βοηθήσει…
Ν. Αντ. Ζαχαριάδης,
Το Βήμα - 3/06/2009