ΔΡΑΣΕΙΣ & ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
19.05.2022
Παρέμβαση Γιάννου Παπαντωνίου - Χαιρετισμός στο Συνέδριο ΚΕΠΠ : '' Η Ευρώπη μετά την Ουκρανική Κρίση'' 18.05.22
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣΣυνέδριο ΚΕΠΠ «Η Ευρώπη μετά την Ουκρανική Κρίση»
Γιάννος Παπαντωνίου
Πρόεδρος, ΚΕΠΠ
18 Μαΐου 2022
Η περίοδος που διανύουμε χαρακτηρίζεται από πολλαπλότητα κρίσεων και ανατροπών. Τα γεωπολιτικά δεδομένα αλλάζουν με ασυνήθιστη ταχύτητα λόγω ραγδαίων εξελίξεων σε πολλά μέτωπα ταυτόχρονα.
Στην οικονομία σημειώθηκε το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό κραχ του 2007-2008, που προκάλεσε μεγάλη ύφεση με σημαντικές απώλειες εισοδήματος και θέσεων εργασίας. Στις περισσότερες χώρες η ανάκαμψη της οικονομίας επανέφερε τα προ της κρίσης επίπεδα. Όμως, η Ελλάδα έχει ανακτήσει μικρό μόνο τμήμα της τεράστιας απώλειας που υπέστη σε όρους βιοτικού επιπέδου και απασχόλησης.
Ακολούθησε η παγκόσμια κρίση πανδημίας λόγω του κορονοϊού, που οδήγησε σε σημαντικές απώλειες ζωών, υγειονομικές διαταραχές καθώς και οικονομικές δυσλειτουργίες λόγω της «καραντίνας». Τέλος, ο πόλεμος στην Ουκρανία μετά την ρωσική στρατιωτική εισβολή δημιουργεί νέα γεωπολιτικά δεδομένα. Αμφισβητείται ευθέως το σύστημα διεθνούς ασφάλειας που καθιερώθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ προστίθενται βάρη στο οικονομικό πεδίο λόγω σοβαρών επιπτώσεων στον πληθωρισμό και στη λειτουργία των ενεργειακών αγορών.
Πως αντιδρά η Ευρωπαϊκή Ένωση (EE) σε αυτές τις κρίσεις; Με ποιες πολιτικές μπορεί να αυξήσει την ανθεκτικότητά της; Πως θα αναβαθμίσει τις οικονομικές και αμυντικές δυνατότητές της ώστε να αυξήσει τη δύναμη επιρροής στις διεθνείς οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις και να προωθήσει αποτελεσματικά τα συμφέροντα, τις αξίες και τις αρχές της; Τα ερωτήματα αυτά τίθενται με επιτακτικό τρόπο από την ουκρανική κρίση.
- Ενίσχυση της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και της Πολιτικής Ασφάλειας. Ο δραστικός περιορισμός του κανόνα της ομοφωνίας στη λήψη αποφάσεων εξωτερικής πολιτικής, όπως έχει ήδη εισηγηθεί ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι, θα διευρύνει τις δυνατότητες δυναμικής διεθνούς παρουσίας της ΕΕ. Η συγκρότηση ενός πυρήνα «ευρωπαϊκού στρατού», της Δύναμης Ταχείας Επέμβασης με Επιχειρησιακό Στρατηγείο και 5.000 προσωπικό, σε συνδυασμό με την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω υποχρέωσης των εταίρων να αγοράζουν ευρωπαϊκούς εξοπλισμούς, θα αναβαθμίσουν την ικανότητα παρεμβάσεων για την προώθηση στόχων εξωτερικής πολιτικής.
- Οικονομία: Επιθετική βιομηχανική πολιτική, προώθηση της ενεργειακής ασφάλειας, αναμόρφωση και ενίσχυση της δημοσιονομικής πολιτικής. Ανοικτή κρατική στήριξη «ευρωπαϊκών πρωταθλητών» και επαναφορά βιομηχανικών δραστηριοτήτων από το εξωτερικό στο εσωτερικό της ΕΕ με στόχο την ισχυροποίηση της διεθνούς οικονομικής παρουσίας της. Επιτάχυνση των ρυθμών εισαγωγής των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), επανεξέταση του ρόλου του φυσικού αερίου, ώστε να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια και αυτονομία. Aύξηση του κοινοτικού προϋπολογισμού και περισσότερο ευέλικτοι δημοσιονομικοί κανόνες σε περιόδους ύφεσης – ώστε να προστατευθεί η απασχόληση. Παράλληλα, δημιουργία ταμείων με ξεχωριστή χρηματοδότηση –όπως ήδη συνέβη με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας– για την πραγματοποίηση συγκεκριμένων προγραμμάτων για την ψηφιακή και πράσινη μετάβαση καθώς και την αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων, όπως πανδημίες, κοινωνικές κρίσεις ή πόλεμος.
- Ανάγκη για νέες πολιτικές, όπως στο προσφυγικό, στην κυβερνο-ασφάλεια καθώς και σε θέματα που αφορούν τα δικαιώματα του Ευρωπαίου πολίτη και το Κράτος Δικαίου.
Εξάλλου, απέναντι στη συσσώρευση απειλών, από την πανδημία, την κλιματική και ενεργειακή κρίση έως τον πόλεμο ελλοχεύει ο κίνδυνος ακραίων μορφών λαϊκισμού, της δεξιάς ή της αριστεράς. Έχει κρίσιμη σημασία η Ευρώπη να είναι ενωμένη και ισχυρή ώστε να τον αντιμετωπίσει.
Η σημερινή κρίση και ο πόλεμος που προκάλεσε μπορεί, και πρέπει, να λειτουργήσει ως προειδοποιητικό μήνυμα για επικείμενους κινδύνους. Ήδη, για την αντιμετώπιση της παρούσας κρίσης, είναι εμφανείς οι αδυναμίες διακυβέρνησης της ΕΕ. Η στήριξη της Ουκρανίας στον αγώνα που διεξάγει για την εδαφική της ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της είναι κοινός και αδιαμφισβήτητος στόχος της ΕΕ, των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Υπάρχει όμως ασάφεια σε ότι αφορά τους σκοπούς του αγώνα.
Επιδιώκεται ολοκληρωτική νίκη της Ουκρανίας, ισοδύναμη με στρατηγική ήττα και ταπείνωση της Ρωσίας, ώστε να «πάρει ένα μάθημα» και να μην ξαναδοκιμάσει παρόμοιο εγχείρημα; Το σενάριο ολοκληρωτικής νίκης μπορεί να είναι επιθυμητό, αλλά είναι εφικτό; Μήπως ένας παρατεταμένος πόλεμος φθοράς προκαλέσει πολύ υψηλά κόστη για τις ευρωπαϊκές χώρες και οδηγήσει σε κοινωνικές αναταραχές και πολιτική αποσταθεροποίηση; Μήπως, στο βάθος, προβάλει το φάσμα γενικευμένης επέκτασης του πολέμου με χρήση πυρηνικών όπλων – που η Ρωσία επιμένει να επικαλείται ως απειλή;
Η ΕΕ θα έπρεπε να είναι ήδη σε θέση να ετοιμάσει, σε συνεργασία με την Ουκρανία και τις ΗΠΑ, σχέδια ειρηνικής διευθέτησης, με επίτευξη εκεχειρίας και ανάληψη διπλωματικών πρωτοβουλιών. Για να προχωρήσει, όμως, αξιόπιστα σε αυτήν την κατεύθυνση, η ΕΕ πρέπει να ενισχύσει την «στρατηγική αυτονομία» της. Θα συναντήσει, βέβαια, σημαντικά εμπόδια και αντιστάσεις.
Μεγάλες χώρες-μέλη έχουν, ιστορικά, καταγράψει αντιρρήσεις για τον περιορισμό της ομοφωνίας – η Γαλλία για την εξωτερική πολιτική, η Γερμανία για τη δημοσιονομική πολιτική. Οι ανατολικές χώρες έχουν αντιρρήσεις για την αποδυνάμωση των σχέσεων με το ΝΑΤΟ στην περίπτωση που συμφωνηθεί η ανάπτυξη ευρωπαϊκής στρατιωτικής δύναμης. Είναι ενδεικτικό ότι στις προτάσεις του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν στις αρχές Μαΐου για αλλαγές των ευρωπαϊκών Συνθηκών αντέδρασαν 13 χώρες-μέλη – μεταξύ των οποίων οι περισσότερες ανατολικές, σκανδιναβικές και βαλτικές χώρες.
Αλλαγές στη Ευρωπαϊκή Ένωση υπήρξαν πάντοτε δύσκολες. Οι σημερινές περιστάσεις, όμως, τις απαιτούν, αν εμείς οι Ευρωπαίοι θέλουμε να αποφασίζουμε αυτόνομα για το μέλλον μας.