ΔΡΑΣΕΙΣ & ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
27.10.2021
ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΕΠΠ ΠΡΑΚΤΙΚΑ - ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΣΗ Α' ΜΕΡΟΣ 21.10.21
ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΕΠΠ - 21/10/2021 – Α’ ΜΕΡΟΣΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ: Φίλες και φίλοι, σας χαιρετίζω εκ μέρους του Κέντρου Ερευνών Προοδευτικής Πολιτικής σε αυτή την πρώτη εκδήλωση, την οποία κάνουμε σε αυτό που θα ήθελα να είναι μετά Covid εποχή, αλλά συνεχίζει να είναι Covid εποχή, διότι όπως όλοι βλέπουμε αυτή η πανδημία δεν λέει να μας αφήσει.
Σε κάθε περίπτωση όμως, τώρα λειτουργούμε πολύ πιο ελεύθερα και ανεξάρτητα σε σχέση με την προ έτους κατάσταση και σκεφτήκαμε ν’ αξιοποιήσουμε αυτό το παράθυρο ευκαιρίας, για να προχωρήσουμε στην πρώτη ανοιχτή εκδήλωση, έχοντας όμως και ένα streaming για όσους δεν μπορούν ή δεν ήταν σε θέση να παραστούν στην σημερινή εκδήλωση και οι οποίοι θα μας παρακολουθήσουν διαδικτυακά, αλλά βέβαια, η φυσική παρουσία πάντα μετράει για όλους και βεβαίως για τον ομιλητή, ο οποίος πολύ καλύτερα επικοινωνεί με ένα ζωντανό ακροατήριο, παρά όταν μιλάει σε μια οθόνη.
Το θέμα μας σήμερα είναι το θέμα της πράσινης μετάβασης και επιλέξαμε το θέμα αυτό, διότι είναι πάρα πολύ επίκαιρο, καταρχήν κυριαρχεί στην παγκόσμια συζήτηση για την οικονομική πολιτική και γενικότερα για την ανάκαμψη της οικονομίας σήμερα κι επίσης, έχει και μια πολιτική επικαιρότητα στο μέτρο που η ενεργειακή αυτή κρίση, την οποία ζούμε τώρα με την εκτίναξη των τιμών της ενέργειας, έχει δημιουργήσει μια μεγάλη αναστάτωση.
Καταρχήν, όταν μιλάμε για μετάβαση πράσινης, τι εννοούμε; Εννοούμε το εξής, ότι η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά περίπου ένα βαθμό Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, η οποία είναι ήδη γεγονός, αυτή η άνοδος έχει δημιουργήσει μεγάλες συνέπειες ήδη στο κλίμα, με αποτέλεσμα, φαινόμενα, όπως καταιγίδες, πλημμύρες και ξηρασίες να έχουν πολλαπλασιαστεί σε συχνότητα και να έχουν δυναμώσει πολύ σε ένταση και αν δεν υπάρξει άμεση και αποτελεσματική δράση, είναι προφανές ότι οι επιπτώσεις θα εξελιχθούν με ανεξέλεγκτο τρόπο και θα προκαλέσουν μεγάλη ζημιά και στην οικονομία, αλλά και στον τρόπο ζωής μας.
Η συμφωνία για την κλιματική αλλαγή του Παρισιού είναι η πρώτη φορά που οδηγήθηκε ο κόσμος, η ανθρωπότητα, παγκόσμια κοινότητα σε ένα σύνολο αποφάσεων που είχαν μια πρακτική, ουσιαστική σημασία. Οι αποφάσεις, οι βασικές ήταν ότι τέθηκε σαν στόχος ο περιορισμός της αύξησης που είναι ήδη μια μονάδα στους 2ο Κελσίου και μετά εάν αυτό είναι εφικτό, να προχωρήσει αυτή η προσπάθεια και να περιορίσει την αύξηση στον 1,5’ Κελσίου.
Άρα, ούτως ή άλλως, η κλιματική αλλαγή ήρθε για να μείνει σε μικρότερο βεβαίως βαθμό, απ’ ότι φοβόμαστε, αλλά δεν πρόκειται να εκλείψουν τελείως οι συνέπειες που έχουν ήδη αρχίσει να εκδηλώνονται στο κρίσιμο αυτό θέμα. Τώρα, ο στόχος είναι προφανής, είναι η μετάβαση σε καθαρές πηγές ενέργειας, χωρίς εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα, όπως είναι ο άνθρακας, όπως είναι το πετρέλαιο και αυτό γίνεται με διάφορες παρεμβάσεις, ειδικά στην τιμολόγηση του άνθρακα, γιατί αυτός πρέπει ν’ ακριβύνει, ώστε να μην αποτελεί κίνητρο, να υπάρχουν επενδύσεις στον τομέα αυτό και με άλλα μέτρα ενίσχυσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, φυσικά μπήκε και η Ε.Ε., η οποία αποφάσισε το ’19 να υιοθετήσει μια πράσινη συμφωνία, συνολικού κόστους ενός τρις, με στόχο την μετατροπή της Ένωσης σε ουδέτερη ζώνη, δηλαδή, σε ζώνη, η οποία δεν προσθέτει διοξείδιο του άνθρακα και δεν επιβαρύνει το πρόβλημα.
Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανακάμψης, αυτό που δημιουργήθηκε με πολύ, ας το πω έτσι, δημοσιότητα, για να στηρίξει τις οικονομίες από τον Covid, είναι στραμμένο στην πράσινη ανάπτυξη, δηλαδή, όλες του οι ενέργειες και όλες οι επενδύσεις κατευθύνονται σε τομείς τέτοιους, οι οποίοι θα διευκολύνουν την μετάβαση της ενέργειας από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές.
Τώρα, η μετάβαση αυτή, βέβαια είναι μια πάρα πολύ δύσκολη διαδικασία και διασπάται σε πολλά μέτωπα, ανάλογα από την οπτική σκοπιά που την βλέπει ο καθένας. Η πολιτική διάσταση εστιάζει στις συγκρούσεις συμφερόντων ανάμεσα σε χώρες που έχον διαφορετικά μείγματα ενέργειας. Μια χώρα π.χ. η Ρωσία, η οποία είναι πλούσια σε κοιτάσματα, θα χάσει από την μετάβαση, γιατί θα παύει ο κόσμος να εξαρτάται, στο μέτρο που εξαρτάται σήμερα από τον ορυκτό πλούτο της Ρωσίας, είτε είναι το πετρέλαιο, είτε είναι βεβαίως το φυσικό αέριο
Αντίθετα, χώρες, όπως η Ελλάδα, οι οποίες λόγω γεωγραφικής θέσης έχουν εύκολη πρόσβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως ο ήλιος, αυτές θα είναι κερδισμένες μακροχρόνια. Αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό και τις συγκρούσεις που παρατηρούνται στα διάφορα φόρα, όταν συζητάμε την κλιματική αλλαγή. Υπάρχουν δύο ομάδες χωρών, των οποίων τα συμφέρονται συγκρούονται, αλλά όχι πλήρως, διότι ως μέλη της ανθρωπότητας και ως τμήμα του πλανήτη, είμαστε όλοι υποχρεωμένο ν’ αγωνιστούμε για την πράσινη μετάβαση, διότι χωρίς επιτυχία στο μέτωπο αυτό, θα καταρρεύσει όλο αυτό το οικοδόμημα που έχει στηθεί τους τελευταίους αιώνες σε ό,τι αφορά την οικονομία, τον πολιτισμό, τα πάντα.
Δεν θα μπορούμε να ζήσουμε στον πλανήτη αυτό, μιλάμε τουλάχιστον με ευχάριστο τρόπο. Η κοινωνική διάσταση είναι μια άλλη σκοπιά, η οποία κοιτάει το πώς μοιράζεται το κόστος προσαρμογής στο νέο υπόδειγμα και εκεί υπάρχουν αντιθέσεις συμφερόντων. Είδαμε τα Κίτρινα Γιλέκα στην Γαλλία, τι σημαίνει αυτό; σημαίνει ότι οι ασθενέστερες κοινωνικές τάξεις, οι οποίες ζούνε μακριά από τα αστικά κέντρα επιβαρύνονται από την μετάβαση, από την ακριβή ενέργεια που μπορεί να προκύψει από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και είναι αντίθετη με αυξήσεις σε οτιδήποτε, το πετρέλαιο, οτιδήποτε άλλο βοηθάει προς αυτή την κατεύθυνση και αντιδρούν.
Άρα, υπάρχει ένα μεγάλο ζήτημα σε όλες τις χώρες, πώς θα ισορροπήσουν τα πακέτα ενεργειών για την αντιμετώπιση της αλλαγής με τρόπο που να είναι κοινωνικά σχετικά δίκαιος. Η οικολογική διάσταση είναι ίσως η πιο εύκολη να την δει κανείς, αλλά και πιο δύσκολο να την αντιμετωπίσει. Η οικολογική διάσταση είναι η αλλαγή στον τρόπο ζωής, στον τρόπο που διαβιώνουμε, στον τρόπο που τρώμε, ο οποίος θα προκύψει απ’ όταν συντελεστεί η πράσινη μετάβαση. Εκεί υπάρχει μεγάλο θέμα εκπαίδευσης του πληθυσμού, νέων κανόνων διαβίωσης και αυτό οπωσδήποτε θα έχει μια ιδιαίτερη δυσκολία.
Τέλος, το αμιγώς οικονομικό πεδίο, το κόστος της μετάβασης είναι πολύ υψηλό για δύο λόγους: Ο 1ος λόγος είναι ότι η απαξίωση του κεφαλαίου που έχει επενδυθεί σε ορυκτά καύσιμα, τα διυλιστήρια, τα εργοστάσια φυσικού αερίου και βεβαίως, όλα τα λιγνιτωρυχεία και οι εγκαταστάσεις αυτές, οι οποίες έχουν σκοπό να εξορύξουν τα ορυκτά καύσιμα, αυτές οι αξίες, αυτές οι επενδύσεις θ’ απαξιωθούν. Άρα, μια χώρα, η οποία έχει επενδύσει πολύ σε άνθρακα, πολύ σε πετρέλαια, πολύ σε φυσικό αέριο, θα βρεθεί μετά από 10-20 χρόνια με ένα κεφάλαιο που θα είναι κλάσμα αυτού που νόμιζε ότι διαθέτει, διότι τα εργοστάσια αυτά δεν θα έχουν πλέον αντικείμενο.
Αντίθετα και επιπλέον, το β’ σκέλος του κόστους είναι ότι και η δημιουργία νέων εγκαταστάσεων για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και αυτή βέβαια είναι ακριβή. Είναι ακριβή, όχι τόσο διότι η ίδια η αξία, η φυσική του κεφαλαίου είναι ακριβή, είναι διότι αυτά εμπεριέχουν πάρα πολύ μοντέρνες τεχνολογίες και αυτές για ν’ αποσβεστούν θα χρειαστούν χρόνια, γιατί έχουν επενδύσει σε έρευνα και ανάπτυξη όλες αυτές οι χώρες που προωθούν τις ανανεώσιμες πηγές πάρα πολλά χρήματα, για να μπορέσουν ν’ αναδείξουν αυτές τις νέες τεχνολογίες.
Το συμπέρασμα αυτής της πολύ συνοπτικής ανάλυσης των προβλημάτων μετάβασης είναι κυρίως ένα. Θ’ απαιτηθούν υψηλά επίπεδα διεθνούς συνεργασίας, ώστε ν’ αναληφθούν συντονισμένες και αποτελεσματικές δράσεις, για την επίτευξη των στόχων. Είναι προφανές ότι όταν μιλάμε για ένα παγκόσμιο φαινόμενο που αφορά όλους τους ανθρώπους και όλες τις χώρες, εάν δεν συντονίσουμε τις προσπάθειες από την Ανατολή στη Δύση και από τον Βορρά στο Νότο, δεν θα πετύχουμε τίποτε, διότι η προσπάθεια του ενός θ’ αναιρείται από την αμέλεια ή τις παραβιάσεις που θα πραγματοποιεί ο άλλος.
Άρα, χρειάζεται συντονισμός, που τώρα βλέπουμε δυστυχώς ότι σε έναν κόσμο, ο οποίος φαίνεται ότι ξαναδιαιρείται σε νέα στρατόπεδα, Αμερική, Κίνα και σε νέους Ψυχρούς Πολέμους, αυτή η διεθνής συνεργασία θα είναι ίσως δυσκολότερο να επιτευχθεί σε σχέση με τα προηγούμενα 10-20-30 χρόνια, μετά το τέλος του τότε Ψυχρού Πολέμου, οπότε η ανθρωπότητα πέρασε σε καλύτερα πλαίσια διεθνούς συνεργασίας, τα οποία και άνοιξαν και τον δρόμο της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας. Η παγκοσμιοποίηση στηρίζεται στην εμπιστοσύνη. Δεν πας να επενδύσεις στην Τανζανία, αν φοβάσαι ότι εκεί θα μπούνε οι Ρώσοι και θα κλείσουν τα σύνορα.
Όλα αυτά βελτιώθηκαν από το ’89-’90 και μετά κι έτσι άνοιξαν, έπεσαν τα σύνορα και συνεργάστηκαν οι χώρες σε διάφορα μέτωπα. Τώρα, πρέπει να συνεργαστούν για την ενέργεια, αλλά το κλίμα της συνεργασίας δυστυχώς τώρα είναι χειρότερο απ’ ότι πριν από λίγα χρόνια. Έρχομαι τώρα στην τρέχουσα ενεργειακή κρίση, η οποία απασχολεί πάρα πολύ την Κυβέρνηση και τον Γενικό Γραμματέα, τον κ. Αραβώση, ο οποίος την εκπροσωπεί εδώ σήμερα και τον ευχαριστούμε πολύ για την τιμή που μας έκανε, διότι η εκτόξευση των τιμών, πρώτα απ’ όλα, αναταράσσει τα νοικοκυριά, κλονίζει την αγορά.
Δεύτερον, βάζει και ένα μεγάλο ερωτηματικό για την ίδια την μετάβαση, διότι η μετάβαση θέλει σταθερότητα. Αν οι τιμές ανεβοκατεβαίνουν και αν τα κράτη παρεμβαίνουν κάθε τόσο, για να επιδοτήσουν τις τιμές, ο επενδυτής σκέφτεται δυο φορές τι να επενδύσει στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, γιατί θα πει εδώ πέρα μπαίνω σε ένα ασταθές περιβάλλον. Βάζω τα λεφτά μου, τα τεράστια κεφάλαια που χρειάζεται και μπορεί σε 10-20 χρόνια ν’ αποδειχθεί ότι δεν είναι βιώσιμη η επένδυσή μου; Οπότε, υπάρχει ένα τεράστιο θέμα και κοινωνικό, αλλά και θέμα ασφάλειας οικονομικής να σταθεροποιηθούν οι τιμές.
Τώρα, γιατί οι τιμές ανεβοκατεβαίνουν; Αυτό μπορούμε να το δούμε απλοϊκά κάπως, όταν συνειδητοποιήσουμε ότι πάμε από ένα σύστημα σχέσεων σε ένα άλλο σύστημα σχέσεων. Το παλιό σύστημα έχει παραδοσιακές πηγές ενέργειας, φυσικό αέριο, πετρέλαιο και άνθρακα. Το νέο σύστημα θα είναι οι ανανεώσιμες πηγές. Όταν μπαίνει ένα νέο στοιχείο μέσα σε ένα σύστημα, τότε τα υπόλοιπα πρέπει ν’ ανακατατάσσονται και σε αυτή την ανακατάταξη, υπάρχει ένα στρίμωγμα και το στρίμωγμα παράγει τριβές και συγκρούσεις και αυτό έχει γίνει τώρα.
Τι έχει γίνει τώρα; Έχει πέσει τα τελευταία χρόνια η παραγωγή, η παραδοσιακή, από λιγνίτες, πετρέλαιο κλπ. Άρα, πέφτει η προσφορά από εκεί. Δεν έχει ανέβει η προσφορά από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, γιατί υπάρχουν καθυστερήσεις στις νέες επενδύσεις και μπαίνει στην μέση το φυσικό αέριο και ό,τι δεν μπορεί να καλυφθεί ούτε από τον απαξιωμένο άνθρακα, ούτε από την νεοεισερχόμενη πηγή ανανεώσιμης ενέργειας, αυτό πρέπει να καλυφθεί από το φυσικό αέριο και το φυσικό αέριο δεν μπορεί ν’ αντέξει αυτή την ζήτηση που μεγαλώνει, διότι βρίσκεται μπαλαντέρ μεταξύ των δύο άλλων πηγών και πρέπει ν’ αυξηθεί πάρα πολύ η προσφορά του, για να μην ανέβει η τιμή.
Αυτό δεν έχει γίνει για πολλούς λόγους. Ένας λόγος είναι ότι έχουμε πέσει σε κακό χειμώνα και υπάρχει ζήτηση από το κρύο. Ο άλλος λόγος είναι ότι χώρες του τρίτου κόσμου και κυρίως η Κίνα, μπαίνουν δυναμικά στο φυσικό αέριο και αυτό έχει αυξήσει την ζήτηση. Διάβαζα κάπου ότι η Κίνα κάθε μήνα προσθέτει ένα Βέλγιο και μια Ολλανδία στην ζήτηση φυσικού αερίου, διότι αν ανοίξει μια περιοχή της Κίνας σε φυσικό αέριο και μπούνε οι γραμμές και γίνουν οι εγκαταστάσεις, τότε εκτινάσσεται η ζήτηση του φυσικού αερίου.
Τρίτον, υπάρχει και ο γεωπολιτικός παράγοντας που λέγεται Ρωσία, η οποία Ρωσία επειδή εξάγει πολύ από το δικό της αέριο στην Ευρώπη, η Ευρώπη εισάγει το 90% του αερίου της, το πιο πολύ από την Ρωσία , είναι φυσικό ότι υπόκειται στον πειρασμό, ιδιαίτερα ένα καθεστώς, όπως ο Πούτιν, να παίξει με τις παροχές αερίου, για να εξασφαλίσει γεωπολιτικά οφέλη. Τώρα, η Ρωσία π.χ. θέλει η Ευρώπη να δεχθεί να λειτουργήσει ο νέος αγωγός North East. Υπάρχουν αντιρρήσεις στην Ευρώπη, εκβιάζει ο Πούτιν. Έχετε αντιρρήσεις; Πάρτε λιγότερο αέριο και ξανασκεφτείτε το σε έξι μήνες και είμαστε εμείς υπόδουλοι όλων αυτών των παιγνίων.
Άρα, υπάρχει θέμα και θα συνεχίσει να υπάρχει θέμα. Τώρα, τι λύση υπάρχει; Υπάρχουν πολλές λύσεις πλην μιας, η οποία είναι ολοφάνερη, επιτάχυνση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ώστε να καλυφθούν τα ενδεχόμενα κενά το ταχύτερο δυνατό και μάλιστα, μου έκανε εντύπωση ότι ο Γενικός Διευθυντής, ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Εμπορίου, ο κ. Μπιρόλ, έκανε μια δήλωση πριν από μερικές βδομάδες, όπου λέει ότι πρέπει να τριπλασιαστούν οι ποσότητες παραγωγής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, για ν’ αποτραπούν στο μέλλον μεγάλες τέτοιες διακυμάνσεις τιμών και μεγάλες αναταραχές στην αγορά.
Άρα, εκεί υπάρχει ένα πρόβλημα. Τώρα, όσο υπάρχει το πρόβλημα, εμείς, η Κυβέρνηση, η Ελληνική Κυβέρνηση, όλες οι Κυβερνήσεις είναι υποχρεωμένες να επιδοτούν το φυσικό αέριο και τις τιμές της βενζίνης κλπ. για να μην υπάρξει κοινωνικό πρόβλημα και για να δώσουν και ένα σήμα σταθερότητας στις αγορές, αλλά αυτή η λύση βέβαια είναι αναγκαία, δεν είναι και ιδεώδης όμως, γιατί έχει και κόστος και επίσης, όπως είπα, υποσκάπτει την εμπιστοσύνη των επενδυτών στις μελλοντικές επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές.
Άρα, υπάρχει ένα μεγάλο θέμα τώρα διεθνούς συνεργασίας, το οποίο πρέπει να λυθεί το ταχύτερο δυνατό. Επίσης, ένας άλλος τρόπο για ν’ αποτραπούν οι κακές συνέπειες αυτών των αναταραχών, είναι να βελτιωθεί το σύστημα αποθήκευσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Η ενέργεια από παραδοσιακές πηγές αποθηκεύεται σχετικά εύκολα, βγάζεις πετρέλαιο, το βάζεις στις αποθήκες σου, αλλά οι ανανεώσιμες πηγές, ν’ αποθηκεύσεις ηλιακή ενέργεια ή ν’ αποθηκεύσεις ενέργεια του αέρα, είναι μια πολύ σύνθεση υπόθεση, η οποία χρειάζεται πάρα πολύ υψηλές τεχνολογίες, οι οποίες ακόμα δεν έχουν βρεθεί.
Άρα, είμαστε σε ένα πολύ μεταβατικό στάδιο, το οποίο στάδιο, όπως σας είπα, εγκυμονεί κινδύνους και αστάθειες, αλλά και μακροχρόνια, υπονόμευσης της εμπιστοσύνης στο μέλλον της πράσινης ενέργειας. Τώρα, έρχομαι στην χώρα μας, την οποία όλοι αγαπάμε και όλοι θέλουμε να βοηθήσουμε. Πιστεύω ότι η πράσινη μετάβαση μπορεί ν’ αποδειχθεί σωτήρια για τον καθορισμό του περίφημου νέου παραγωγικού μοντέλου που αναζητούμε ως Έλληνες και Ελληνίδες, για την αντιμετώπιση των ανταγωνιστικών προκλήσεων της νέας εποχής.
Χρόνια λέμε ότι η Ελλάδα στηρίζεται σε τουρισμό, σε ακίνητα και σε ναυτιλία και ότι έχουμε περιορισμένη παραγωγική βάση, δεν έχουμε πολλές εξαγωγές και άρα, δεν μπορούμε να τρέξουμε μαζί με τους άλλους, όσο γρήγορα εκείνοι και ψάχνουμε να βρούμε τι μπορούμε να κάνουμε. Προσπαθούμε διάφορα πράγματα, χωρίς πάντα ιδιαίτερη επιτυχία, η αλήθεια είναι, γιατί για νέο παραγωγικό μοντέλο εγώ είμαι στην οικονομική επιστήμη 40 χρόνια, από τότε που ήμουν φοιτητής, το θυμάμαι το ίδιο μοτίβο και θυμάμαι ότι διάφορες απαντήσεις, οι οποίες όμως καμία δεν είχε καρποφορήσει.
Τώρα, μας δίνεται μια τέτοια ευκαιρία. Πρώτα απ’ όλα, η σημερινή συγκυρία το ευνοεί. Η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι, γιατί; Γιατί τώρα είμαστε εκτεθειμένοι ταυτόχρονα σε μια επικίνδυνη έξαψη του τουρκικού επεκτατισμού, άρα, απειλούμαστε σαν έθνος, πιο πολύ πριν από 10-20 χρόνια. Είμαστε αντιμέτωποι με έντονες κοινωνικές αναταραχές που είναι απόρροια της σώρευσης δύο πολλαπλών κρίσεων, της κρίσης χρέους και της κρίσης Covid. Η κρίση χρέους μας έπληξε 5, 10 φορές πιο πολύ από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης.
Άρα, είμαστε μια τραυματισμένη οικονομία, μια αδύναμη οικονομία, η οποία επιπλέον είναι και υπερχρεωμένη. Το συμπέρασμα είναι ότι απέναντι σε αυτή την δύσκολη κατάσταση, είμαστε υποχρεωμένοι να είμαστε πάρα πολύ επιλεκτικοί ποιους τομείς να στηρίξουμε, για να βγούμε από αυτή την αδιέξοδη κατάσταση σήμερα. Δεν μπορούμε ν’ απλώσουμε χρήματα σε πάρα πολλούς τομείς ή να πειραματιστούμε. Πρέπει εξαρχής να είμαστε σίγουροι ότι θα επενδύσουμε εκεί που πρέπει.
Βλέπω ότι σήμερα υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας που πρέπει ν’ αξιοποιήσουμε και το παράθυρο ευκαιρίας δεν το έχουμε απόλυτα συνειδητοποιήσει όλοι και ο καθένας θέλει να το πάρει λίγο πάνω του, αλλά ποια είναι η ουσία; Η ελληνική οικονομία, φίλες και φίλοι σήμερα, αναπτύσσεται πολύ ταχύτερα, απ’ ότι αναμενόταν πριν από ένα χρόνο. Αυτούς τους ρυθμούς, το 8% και το δεν ξέρω πόσοι τοις εκατό του χρόνου, ήταν αδιανόητη το 2020 ή το 2019, όταν ξεκίνησε η κρίση. Τι έγινε; Έγιναν δύο πράγματα, δεν ξέρω αν το έχουμε συνειδητοποιήσει όλοι τι έγινε.
Το 1ο είναι ότι τα εμβόλια, η εφεύρεσή τους και η διανομή τους παγκοσμίως, προχώρησε πολύ ταχύτερα απ’ ότι προβλεπόταν, διότι οι εταιρίες κινήθηκαν αποτελεσματικά, διότι τα κράτη στήριξαν αποτελεσματικά και τελικά, το σύστημα διανομής παγκοσμίως απεδείχθη πάρα πολύ ικανοποιητικό σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις. Αυτό έβγαλε ένα μεγάλο πρόβλημα από την μέση. Το 2ο όμως, είναι εξίσου σημαντικό.
Στην ευρωκρίση, η Ελλάδα αλλά και ο κόσμος πήγε σχετικά άσχημα, δηλαδή, στοίχισε η κρίση χρέους παγκοσμίως, διότι περιέργως η οικονομία, η παγκόσμια επιστήμη ξέχασε ξαφνικά ότι υπήρξε ο Κέυνς και πήγανε πίσω στους νεοκλασικούς οικονομολόγους που λέγανε ότι για να λύσεις οποιοδήποτε πρόβλημα, πρέπει να νιώσεις το έλλειμμα, το δημοσιονομικό έλλειμμα και έπεσε και ο κ. Σόϊμπλε στην Γερμανία, παρέσυρε και την κ. Μέρκελ, η οποία φαίνεται ότι είναι σχετικά αδυνάμου χαρακτήρος απέναντι σε ισχυρούς Υπουργούς, όπως ο Σοϊμπλε και έτσι, εγκλωβίστηκε η Ευρωζώνη σε μια παράλογη πολιτική, λιτότητα και πάλι λιτότητα, η οποία κόστισε πολύ, χωρίς ν’ αποφέρει αποτέλεσμα, διότι όπως θυμόμαστε όλοι πολύ καλά, ενώ υποτίθεται ότι η λιτότητα μειώνει το χρέος και άρα, λύνει το πρόβλημα, εδώ δεν έγινε αυτό το πράγμα.
Μείωσε το χρέος μεν, αλλά από την άλλη μεριά μείωσε το εισόδημα επί του οποίου υπολογίζεται το χρέος ακόμα περισσότερο. Οπότε, ο λόγος, το κλάσμα, χρέος προς εκκαθάριση στο εγχώριο προϊόν αντί να πέσει, ανέβηκε. Αυτή ήταν η μεγάλη εξυπνάδα του Σόϊμπλε. Αυτό κατάφερε, έκανε όχι απλώς μια τρύπα στο νερό, χειροτέρευσε την κατάσταση και το απίστευτο είναι ότι δεν βρέθηκε κάποιος στην Ευρώπη, ο οποίος να βάλει φρένο σε αυτή την τρέλα.
Τώρα, βλέπουμε ότι υπήρξε μια συνειδητοποίηση, στην οποία βοήθησε πάρα πολύ η εκλογή του Τζον Μπάϊντεν, ο οποίος είναι Αμερικάνος και ο οποίος δεν δεσμεύεται από ευρωπαϊκούς δογματισμούς και ο οποίος είδε εξαρχής και φυσικά, οι λαμπροί οικονομολόγοι, οι οποίοι τον στηρίζουν και τον συμβουλεύουν ότι αυτή η λύση της λιτότητας είναι αδιέξοδη και εγκληματικά επικίνδυνη και έκανε το αντίθετο.
Άνοιξε τους κρουνούς του προϋπολογισμού και υπόσχεται πάρα πολλά χρήματα, 5 τρισεκατομμύρια δολάρια για κοινωνικά προγράμματα, για επενδύσεις, αλλά αυτό όταν ο πιο ισχυρός ηγέτης του κόσμου, υποβοηθούμενος και συμβουλευόμενος από άριστα οικονομικά επιτελεία, επιλέγει αυτή την θαρραλέα πολιτική, αυτό δίνει θάρρος σε όλους και δίνει το σήμα ότι η λύση στα οικονομικά μας προβλήματα τώρα, δεν είναι να μαζευτούμε, είναι να καλύψουμε το πρόβλημα, ν’ ανακάμψει η οικονομία και με τα λεπτά της ανάκαμψης ν’ αρχίσουμε να ξεπληρώνουμε και τα χρέη μας και να προχωρούμε προς τα εμπρός και αυτό γίνεται τώρα.
Άρα, η εντυπωσιακή αλλαγή από τους βασικούς παίκτες του οικονομικού συστήματος σε μια κατεύθυνση Κευνσιανή, διότι ο Κέυνς τι είχε πει; Όταν μια οικονομία είναι σε ύφεση, όταν υπάρχει πολλή ανεργία, όταν τα εργοστάσια δεν δουλεύουν, τα δημοσιονομικά ελλείμματα είναι θεμιτός τρόπος χρηματοδότησης, διότι τα λεφτά που ρίχνεις δεν πάνε σε πληθωρισμό, αφού υπάρχει αναξιοποίητο δυναμικό, πάνε σε αυξημένη παραγωγή, σε αυξημένα εισοδήματα. Αυτό είχε πει ο Κέυνς και το ξαναθυμηθήκαμε μετά από 50-60 χρόνια. Γι’ αυτό, τελικά, τίποτα δεν κερδίζεται εύκολα.
Αυτό λοιπόν έχει οδηγήσει σε μια κατάσταση, όπου βλέπουμε ότι οι προβλέψεις των διεθνών οργανισμών για την παγκόσμια οικονομία, έχουν βελτιωθεί εντυπωσιακά και όχι μόνο για εμάς, για την Αμερική, για την Γερμανία, για την Γαλλία, για όλους. Επίσης, βλέπουμε ότι όλες οι προηγμένες χώρες το 2022 θα έχουν ανακτήσει το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν που θα είχαν, εάν δεν είχε υπάρξει ο Covid, δηλαδή, ο Covid είναι ένα κακό σύννεφο που πέρασε και έφυγε και όλα αυτά χάρη σε αυτή την αλλαγή οικονομικής πολιτικής από τις μεγάλες δυνάμεις.
Βλέπουμε τώρα η παγκόσμια οικονομία, αλλά και η ευρωπαϊκή επανέρχονται σε έναν δρόμο γοργής ανάπτυξης. Όμως, έρχομαι τώρα στο όμως, πρώτα απ’ όλα με αυτό το δεδομένο, η Ελλάδα έχει μια μοναδική ευκαιρία ν’ αξιοποιήσει αυτό το παράθυρο ευκαιρίας, για να επενδύσει σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Εκεί θέλω να καταλήξω. Είναι ένα μεγάλο παράθυρο ευκαιρίας το γεγονός ότι ξεφύγαμε πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι φοβόμαστε από την ύφεση κι εμείς και οι Ευρωπαίοι εταίροι μας και τελικά όλος ο κόσμος. Όμως, το παράθυρο ευκαιρίας δεν θα κρατήσει πολύ δυστυχώς, γιατί τα καλά πράγματα δεν κρατούν πολύ για τον εξής απλό λόγο.
Ότι όσο επιτυγχάνει αυτή η πολιτική και εξαντλούνται τα περιθώρια αναξιοποίητου παραγωγικού δυναμικού και μειώνεται η ανεργία, τότε θ’ αρχίσουν πάλι οι πληθωριστικές πιέσεις και όταν οι κεντρικοί τραπεζίτες διαπιστώσουν ότι υπάρχει κίνδυνος πληθωρισμού, τότε αμέσως θα δούμε ν’ ανεβαίνουν τα επιτόκια και ν’ ασκούνται περιοριστικές δημοσιονομικές πολιτικές. Άρα, το όνειρο αυτό θα φύγει και το ερώτημα για την Ελλάδα είναι το εξής, αν αυτό που λέω συμβεί σχετικά γρήγορα, δηλαδή σε 3-4 χρόνια και θα συμβεί, νομίζω, ίσως και νωρίτερα και η Ελλάδα δεν έχει προλάβει ν’ αξιοποιήσει τα επόμενα 3-4 χρόνια, για να κάνει ένα άλμα στην μετάβαση στην πράσινη ενέργεια και στην πράσινη μετάβαση γενικά, τότε τι θα συμβεί;
Θα συμβεί, φοβάμαι, οπισθοδρόμηση, διότι η Ελλάδα θα ξαναπέσει σε ύφεση, γιατί το παλιό παραγωγικό μοντέλο δεν έχει πια δυνατότητες δυναμικής, έχει εξαντλήσει την δυναμική του. Η ύφεση θα φέρει κοινωνικά προβλήματα, ο κόσμος θα διαμαρτύρεται, θα γκρινιάζει και το τελευταίο πράγμα που θα σκεφτόμαστε είναι πώς θα βελτιώσουμε την προοπτική της ανθρωπότητας με την συμμετοχή μας στην πράσινη μετάβαση και στην μετάβαση στην πράσινη ενέργεια και θα ξαναρχίσουμε από την αρχή.
Θα εγκλωβιστούμε σε ένα νέο φαύλο κύκλο ύφεσης και κρίσης, διότι αν έχετε δει την ιστορία της Ελλάδας τα τελευταία 20 χρόνια, είναι ουσιαστικά η ιστορία, ο μύθος του Σίσυφου, κάνουμε μια προσπάθεια, ανεβαίνουμε κάπου, μετά χάνουμε το παιχνίδι, φεύγει η μπάλα και ξαναρχίζουμε από την αρχή. Το ίδιο θα γίνει και τώρα, εάν δεν αξιοποιήσουμε το ταχύτερο δυνατό αυτό το παράθυρο ευκαιρίας, το οποίο έχει προκύψει. Άρα, πρέπει να σταθούμε στον στόχο αυτό και να τον θέσουμε σαν μείζονα εθνικό στόχο.
Τα προσδοκώμενα οφέλη θα είναι σημαντικά και από πλευράς οικονομίας, αλλά και γεωπολιτικής. Η Ελλάδα ποτέ δεν θεωρείτο ότι είναι κόμβος γεωπολιτικός στο θέμα της ενέργειας. Τώρα, με τα γεωγραφικά πλεονεκτήματα που έχουμε, αυτό το πράγμα μπορεί να γίνει μία πραγματικότητα. Ευρύτερος βέβαια στόχος, πέρα από την πράσινη μετάβαση, είναι η συμμετοχή της Ελλάδας στις σύγχρονες διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης. Τι εννοώ με αυτό; Παράλληλα με την επένδυση στην πράσινη ενέργεια, θα πρέπει να επενδύσουμε σε νέες τεχνολογίες και ν’ αναπτύξουμε δραστηριότητες με υψηλή προστιθέμενη αξία.
Αυτό μέσα από την πράσινη ενέργεια θα γίνει πιο εύκολα, γιατί η πράσινη ενέργεια θα φέρει και τεχνολογίες καινούριες και αυτές θα μας διευκολύνουν σε αυτόν τον αγώνα. Επίσης, η πράσινη ενέργεια θα φέρει και κάτι άλλο, θα φέρει εξωστρέφεια, γιατί όλοι οι ενεργειακοί τομείς, οι ενεργειακές επιχειρήσεις είναι παγκόσμιες και μην ξεχνάμε ότι ένα από τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας είναι ότι παραμένουμε σχετικά κλειστή οικονομία σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αν δείτε τα ποσοστά εξαγωγών προς το ΑΕΠ, θα δείτε σε σύγκριση με τις μικρές ευρωπαϊκές χώρες, είμαστε λίγο πιο κάτω και το έχει διαπιστώσει αυτό και το ΔΝΤ.
Η ενέργεια θα παγκοσμιοποιήσει την ελληνική οικονομία πολύ πιο γρήγορα. Τώρα, το τι πρέπει να κάνουμε, δεν είναι έργο αυτής της ομιλίας ή αυτού του συνεδρίου. Είναι προφανές ότι είναι ένα θέμα επενδύσεων τεράστιο, είναι θέμα αξιοποίησης των δημοσίων επενδύσεων, αξιοποίησης όλων των ευρωπαϊκών πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης και οπουδήποτε αλλού, με βάση ένα αυστηρό οικονομικό σχέδιο και πιστεύω ότι αυτή η Κυβέρνηση, η οποία έχει ξεκινήσει καλά, θα προσέφερε μεγάλη υπηρεσία στην χώρα, εάν τα επόμενα δύο χρόνια ή όσο κρατήσει, αφιέρωνε μεγάλη ενέργεια στην προώθηση αυτής της μετάβασης, της πράσινης μετάβασης.
Έχω την αίσθηση ότι είναι το κλειδί για εξελίξεις, γεωπολιτικές και οικονομικές, που μπορούν ν’ αλλάξουν την όψη της χώρας. Φίλες και φίλοι, έκλεισα και θέλω να πω κλείνοντας, πρώτον να σας ευχαριστήσω που κάνατε τον κόπο να έρθετε εδώ και να συμμετάσχετε στο συνέδριο αυτό. Μας τιμά και μας χαροποιεί ιδιαίτερα, όλους ιδιαιτέρως και ακόμα δεδομένου ότι είχατε και την δυνατότητα της online παρακολούθησης. Εμάς, φιλοδοξία του ΚΕΠΠ, το οποίο ήδη κλείνει 15 χρόνια, ήταν πάντοτε να προσφέρουμε ιδέες και προτάσεις, για να πάει μπροστά η πατρίδα μας.
Επιλέξαμε για το συνέδριο αυτό τις επενδύσεις και την ενέργεια, γιατί πράγματι θεωρούμε ότι στην σημερινή συγκυρία είναι μοχλός εξελίξεων και μοχλός μεγάλων αλλαγών. Είμαστε βέβαιοι ότι με την συμμετοχή διακεκριμένων ομιλητών που θ’ ακούσετε στην συνέχεια, θα εισφέρει το συνέδριο αυτό χρήσιμα στοιχεία για την χάραξη των αναγκαίων πολιτικών. Βέβαια, όπως συμβαίνει πάντα στην πολιτική, οι ιδέες καρποφορούν όταν εδραιώνονται συνθήκες σταθερής και αποτελεσματικής διακυβέρνησης. Ευχαριστώ πάρα πολύ για την προσοχή σας.
ΣΤΑΜΠΟΛΗΣ: Ευχαριστούμε πολύ, Γιάννο για μια πολύ μεστή και ενδιαφέρουσα εισήγηση, εισαγωγική τοποθέτηση, νομίζω το περίγραμμα της σημερινής εκδήλωσης, έθιξες όλες τις πτυχές, τις οποίες θα μας απασχολήσουν τις επόμενες ώρες και άρα, είναι ένα πάρα πολύ χρήσιμο υπόβαθρο για την όλη συζήτηση.
Αυτό μου αρέσει εμένα, πριν δώσω τον λόγο στον κ. Αραβώση, να πω για το ΚΕΠΠ, που από την πρώτη στιγμή που ιδρύθηκε, με μεγάλη χαρά το καλωσόρισα και προσπάθησα να βοηθήσω όσο μπορούσα, είναι ότι είναι ένα ελεύθερο κέντρο διαλόγου, χωρίς δεσμεύσεις, χωρίς παρωπίδες, ανοιχτό σε όλες τις λογικές προτάσεις και αυτό πιστεύω αποτελεί μια πάρα πολύ χρήσιμη υπηρεσία, την στιγμή που βλέπουμε ότι σε πάρα πολλά άλλα thing tanks, η συζήτηση είναι ναρκοθετημένη, είναι προδιαγεγραμμένη.
Τότε, γιατί να έχουμε κέντρα υποτίθεται ελεύθερα; Όμως, το ΚΕΠΠ έχει αυτό το ιδίωμα, το οποίο το ξεχωρίζει και με αυτά τα λίγα λόγια, θα ήθελα να καλωσορίσω τον αγαπητό Κωνσταντίνο Αραβώση, Γενικό Γραμματέα Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων, του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, διακεκριμένο ακαδημαϊκό κα καθηγητή στο ΕΜΠ, να μας πει κι αυτός την δική του θέση. Ευχαριστούμε.
ΑΡΑΒΩΣΗΣ: Ευχαριστώ καταρχήν, κυρίες και κύριοι. Θα ήθελα καταρχήν να ευχαριστήσω τον Πρόεδρο του ΚΕΠΠ, τον Υπουργό τον κ. Παπαντωνίου για την πρόσκληση και την Οργανωτική Επιτροπή, για την συμμετοχή μου σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον συνέδριο σήμερα που αναφέρεται στις επενδυτικές στρατηγικές στο νέο γεωπολιτικό και επενδυτικό περιβάλλον και πράγματι, εκπροσωπώντας και το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας νομίζω τα είπε πολύ καλά, τα εξέθεσε ο Πρόεδρος, ο κ. Παπαντωνίου, πραγματικά αυτή την στιγμή έχουμε ν’ αντιμετωπίσουμε συγκεκριμένες προκλήσεις και ίσως, οι προκλήσεις είναι και μια μεγάλη ευκαιρία.
Αναφέρθηκε αυτό, μια μεγάλη ευκαιρία και για την χώρα μας, διότι η χώρα μας σε εθνικό επίπεδο, αυτό το οποίο ισχύει, είναι ότι βγαίνουμε από μια βαθιά δεκαετή οικονομική κρίση. Αντιμετωπίζουμε παράλληλα τις κοινωνικοοικονομικές συνέπειες της πανδημίας και φυσικά, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την αστάθεια που βλέπουμε τον τελευταίο καιρό στο χώρο της ενέργειας, στις ξαφνικά αυξανόμενες τιμές της ενέργειας, στις σημαντικές αυξήσεις, τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου που έχουν βέβαια αλυσιδωτές αντιδράσεις και οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις και μπορούν να δημιουργήσουν και πληθωριστικά φαινόμενα, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως.
Έτσι λοιπόν, πέραν αυτού, έχουμε και μια άλλη συγκυρία. Έχουμε μια περιβαλλοντική κρίση, την οποία βιώνουμε όλα τα τελευταία χρόνια, αλλά την βλέπουμε ιδιαίτερα έντονα τον τελευταίο καιρό και στην χώρα μας. είναι αυτό που λέμε η κλιματική αλλαγή, η οποία έχει πλέον εξελιχθεί σε εγκληματική κρίση και είναι η 2η μεγάλη κρίση της εποχής μας, μετά την πανδημία, η οποία πανδημία, απ’ ότι φαίνεται, αργά ή γρήγορα θα ξεπεραστεί με όλες τις επιπτώσεις της και θα ξεπεραστούν και οι επιπτώσεις της και στην οικονομία και στην κοινωνία, αλλά η κλιματική κρίση είναι μια κρίση, η οποία έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις και νομίζω και αυτό το έχουμε αντιληφθεί πλέον, είναι το μεγάλο πρόβλημα της εποχής μας.
Δεν είναι βέβαια ένα πρόβλημα στην χώρα μας, είναι ένα ευρωπαϊκό και διεθνές πρόβλημα. Επομένως, αυτό που θα πρέπει να γίνει τώρα είναι ότι θα πρέπει να λάβουμε κάποια μέτρα, προκειμένου ν’ αλλάξουμε το υφιστάμενο οικονομικό μοντέλο και να σταθούμε σε ένα νέο μοντέλο, το οποίο θα μας επιτρέψει να διαχειριστούμε την οικονομία μας με ένα, αυτό που λέμε, και είναι και η κεντρική εθνική μας πολιτική, με έναν βιώσιμο, πράσινο, αλλά και ψηφιακό τρόπο ανάπτυξης.
Αυτό είναι το ζητούμενο και αυτός είναι ο μόνος τρόπος να μπορέσουμε να ξεφύγουμε από την υφιστάμενη κρίση που είναι πολύ μεγάλη και ακριβώς το ίδιο πράγμα είναι και η πολιτική της Ε.Ε., η οποία στρέφεται, ενώ θα έλεγε κανείς μετά την πανδημία ότι θα εγκαταλείπεται αυτό που ονομάζεται green deal, η πράσινη συμφωνία, η οποία αναφερόταν στην κινητοποίηση ενός τρισεκατομμυρίου ευρώ την επόμενη δεκαετία για θέματα που άπτονται περιβάλλον - ενέργεια και στην ουσία, την καταπολέμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, όχι μόνο δεν επηρεάστηκε αυτός ο στόχος της πράσινης συμφωνίας, αλλά αντίθετα, αυτό που συμβαίνει είναι ότι επιτείνονται οι πολιτικές και της Ε.Ε. και βέβαια, εκεί αποδεικνύεται πόσο δίκιο είχε και ο Πρωθυπουργός, ο Κυριάκος ο Μητσοτάκης, ο οποίος μόλις ανέλαβε, μίλησε για απολιγνιτοποίηση.
Μίλησε για μια πράσινη, κυκλική, ψηφιακή ανάπτυξη που είναι και πλέον και κεντρική στις πολιτικές αυτής της Κυβέρνησης. Υπάρχουν δύο σημαντικές εξελίξεις, δύο σημαντικές συμφωνίες, διεθνείς: 1) Είναι η ατζέντα ’20-’30 του ΟΗΕ για την βιώσιμη ανάπτυξη, η οποία θέτει 17 στόχους βιώσιμης ανάπτυξης, εκ των οποίων 17 στόχων, οι 7 είναι ενεργειακοί, περιβαλλοντικοί στόχοι.
2) Η Συμφωνία των Παρισίων είναι η 2η μεγάλη διεθνής συμφωνία, η οποία έχει προσυπογραφεί από 200 χώρες, οι οποίες δέχθηκαν αυτό που λέμε όλες μαζί να προωθήσουν πολιτικές για ένα παγκόσμιο στόχο περιορισμού της ανόδου της μέσης θερμοκρασίας στους 2ο Κελσίου και μάλιστα, την επίτευξη του στόχου του 1,5ο Κελσίου το μέγιστο, πράγμα που απαιτεί σαν προϋπόθεση την μείωση των παγκοσμίων εκπομπών και αυτό είναι και το μεγάλο ζητούμενο τώρα, όπως θα γνωρίζετε, στις επόμενες 10 μέρες θα συγκαλείται η διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή στην Γλασκόβη.
Αυτό είναι μια πολύ σημαντική διάσκεψη, στην οποία θα συζητηθεί τελικά αν θα υπάρξει μια συμφωνία όλων των χωρών προς την επίτευξη αυτών των στόχων και κυρίως, το ζητούμενο είναι η κλιματική ουδετερότητα ως το 2050. Αυτός είναι ο μεγάλος παγκόσμιος στόχος, είναι και ευρωπαϊκός στόχος. Είναι ο ευρωπαϊκός στόχος πλέον που μάλιστα πρωτοστάτησε και η χώρα μας σε αυτό, με την έννοια ότι αυτό, το οποίο εμείς στηρίξαμε άμεσα, ήταν ο στόχος του 40% μείωση των ρύπων ως το 2030 να γίνει ακόμα πιο φιλόδοξος και ν’ ανέλθει σε 55% τουλάχιστον σε επίπεδο Ε.Ε. και παράλληλα, να πετύχουμε αυτό που λέμε την κλιματική ουδετερότητα ως το 2050.
Άρα, πλέον όλη η Ε.Ε. έχει τον κοινό αυτό στόχο, όλες οι χώρες μέχρι τώρα είχαν ήδη εκπονήσει εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα που είναι κατά μια έννοια το επιχειρησιακό σχέδιο για την επίτευξη του στόχου του 40%, του προηγούμενου στόχου. Οπότε, σε αυτό το επιχειρησιακό σχέδιο υπήρχαν συγκεκριμένα μέτρα, συγκεκριμένες πολιτικές που θα έπρεπε να επιτευχθούν και η χώρα μας είχε ένα τέτοιο σχέδιο και αυτό το σχέδιο πλέον πρέπει ν’ αναθεωρηθεί, να γίνει ακόμα πιο φιλόδοξο και να μπορέσουμε να πάμε σε 55% μείωση των ρύπων ως το 2030.
Αυτό λοιπόν αναφέρεται και σε αυτό που λέμε «Ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία», η οποία όπως ανέφερα, θα κινητοποιήσει κεφάλαια της τάξης του ενός τρις συν την μόχλευση από ιδιωτικά κεφάλαια. Θα χρειαστούν 2,5 τρις, προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι ευρωπαϊκοί στόχοι ως το 2030. Μιλάμε για πολύ σημαντική κινητοποίηση κεφαλαίων, άρα, είχε δίκιο ο κ. Παπαντωνίου σε αυτό που ανέφερε, ότι είναι ένα ευνοϊκό περιβάλλον αυτή την στιγμή, που όμως θα πρέπει να το εκμεταλλευτούμε και να προσαρμοστούμε αναλόγως.
Θα πρέπει να επιταχυνθεί η μετάβαση στην βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα, ν’ αποκατασταθούν τα οικοσυστήματα, να δοθεί έμφαση στην βιοποικιλότητα που είναι επίσης κάτι πολύ σημαντικό στην Ευρώπη και βέβαια, να κινητοποιηθεί και η βιομηχανία προς την κατεύθυνση αυτού που λέμε «Πράσινη κυκλική οικονομία». Να μετασχηματιστεί όλος ο τρόπος δηλαδή, πώς λειτουργεί η βιομηχανία.
Επίσης, μια σημαντική εξέλιξη ήταν ότι το 2020 τέθηκε σε ισχύ ο πρώτος Ευρωπαϊκός Νόμος για το κλίμα, ο οποίος αποτελεί πλέον ένα πακέτο φιλόδοξων δράσεων, με απώτερο στόχο αυτό το μείον 55% στους ρύπους που όμως αυτό σημαίνει ότι θ’ αλλάξει και όλο το νομοθετικό πλαίσιο και σε επίπεδο Ε.Ε. αλλά και σε εθνικό επίπεδο και γι’ αυτό συζητείται και τώρα, έχει ξεκινήσει η συζήτηση σε αυτό που λέμε Fit for 55, δηλαδή, είναι ένα πακέτο νέων νομοθετικών ρυθμίσεων, οι οποίες όταν οριστικοποιηθούν, θ’ αλλάξουν όλο το πλαίσιο που αφορά περιβαλλοντική και ενεργειακή νομοθεσία, με στόχο να μπορέσουν να επιτευχθούν αυτοί οι πιο φιλόδοξοι στόχοι.
Επίσης, νομίζω ότι λαμβάνοντας υπόψη αυτά, γίνεται πλέον εμφανές ότι θα χρειαστούν σύγχρονα χρηματοδοτικά εργαλεία και θα χρειαστούν σαφέστατα χρηματοδοτικοί πόροι, για την επίτευξη αυτού και γνωρίζετε ότι η χώρα μας ήδη έχει εξασφαλίσει ένα ποσό της τάξης των 32 δισεκατομμυρίων ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης, εκ των οποίων το 1/3 περίπου αναφέρεται σε δράσεις που αφορούν το περιβάλλον και την ενέργεια κι εκεί, έχουμε ήδη εντάξει επενδύσεις που θα μας βοηθήσουν να προσαρμοστούμε στους νέους στόχους.
Άρα, περίπου επενδύσεις της τάξης των 11-12 δις, θα πρέπει να στραφούν προς αυτή την κατεύθυνση μέσα από αυτό το χρηματοδοτικό πακέτο, αλλά δεν είναι μόνο αυτό, είναι και το ΕΣΠΑ, το οποίο επίσης, κατά το 1/3 και γενικά οριζόντια όλες οι δράσεις και οι επενδύσεις του ΕΣΠΑ έχουν μία πράσινη χροιά, δηλαδή, θ’ αποτιμηθούν και με βάση την περιβαλλοντική τους επίπτωση. Δεν μπορεί πλέον να προχωρήσει καμία επένδυση, αν δεν έχει και την πράσινη συνιστώσα.
Βέβαια, η Ε.Ε. έχει θεσπίσει και κριτήρια για να μπορέσει κανείς ν’ αξιολογήσει το πόσο οι επενδύσεις είναι προσαρμοσμένες σε αυτό το πράσινο χαρακτήρα που θα πρέπει να έχουν. Είναι αυτό που λέμε η ταξονομία, το taxonomy και πλέον και οι ίδιες οι Τράπεζες στις χρηματοδοτήσεις τους, θα λαμβάνουν υπόψη τα κριτήρια αυτά της ταξονομίας της ευρωπαϊκής. Η χώρα μας λοιπόν είναι πολύ φιλόδοξη σε αυτό τον τομέα και ήδη πρέπει να πω ότι έχουμε καταλήξει σε ένα σχέδιο για έναν εθνικό κλιματικό Νόμο.
Ο εθνικός αυτός κλιματικός Νόμος θα είναι ένα πλαίσιο για τα επόμενα χρόνια για το πώς θα μπορέσουμε να πετύχουμε αυτούς τους φιλόδοξους στόχους που αφορούν την προσαρμογή μας στα θέματα που έχουν να κάνουν με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, που εκεί σε αυτό το σχέδιο, το οποίο θα βγει άμεσα σε διαβούλευση, θα θεσπιστεί το να παρακολουθούνται τομεακοί προϋπολογισμοί άνθρακα, οι οποίοι θα έχουν πενταετή διάρκεια, θα παρακολουθούνται ετησίως απολογιστικά, θα υπάρχει ένα κέντρο παρακολούθησης, το οποίο θα παρακολουθεί την πορεία και παράλληλα, θα λαμβάνονται και διορθωτικές ενέργειες.
Αυτό θ’ αφορά τους καίριους τομείς της οικονομίας που έχουν σχέση με την κλιματική αλλαγή και την κλιματική κρίση, όπως είναι κυρίως η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, οι μεταφορές, η βιομηχανία, τα κτίρια, η γεωργία και η κτηνοτροφία, τα απόβλητα, οι χρήσεις γης και σε κάθε τομέα θα υπάρχουν ετήσιοι στόχοι και χρονοδιαγράμματα.
Επίσης, ένα άλλο πλαίσιο, το οποίο επίσης θα ενσωματωθεί στον εθνικό κλιματικό Νόμο θα είναι οι δράσεις που άπτονται του εθνικού σχεδίου για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, το οποίο ήδη υπάρχει και εξειδικεύεται σε περιφερειακά σχέδια για την κλιματική αλλαγή, τα οποία αναφέρουν συγκεκριμένες δράσεις, αλλά και απαιτούμενες επενδύσεις προκειμένου να μπορέσουμε να προσαρμοστούμε σε αυτά που μας επιφυλάσσει η κλιματική αλλαγή.
Το άλλο επίσης σημαντικό είναι ότι αναπροσαρμόζεται ο ΕΣΕΚ, το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα που αναφέρει απολιγνιτοποίηση ο υφιστάμενος ΕΣΕΚ, θα γίνει ακόμα πιο φιλόδοξος λόγω του πιο φιλόδοξου στόχου. Αναφέρει απολιγνιτοποίηση το αργότερο ως το 2028, ήδη το 2023 θα παραμείνει μόνο μία εν ενεργεία λιγνιτική μονάδα. Επίσης, το 2030 σύμφωνα με τον υφιστάμενο ΕΣΕΚ, το 35% της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ενέργειας θα προέρχεται από ΑΠΕ και η διείσδυση των ΑΠΕ στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας εκτιμάται σε ποσοστό ίσο με 60% την επόμενη δεκαετία και επίσης, στον προηγούμενο ΕΣΕΚ αναφερόταν σε 42% μείωση των ρύπων, το οποίο πλέον θα πρέπει να φτάσει το 55%.
Επίσης, πολύ σημαντική είναι η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, με στόχο 38% μείωση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας ως το 2030 που και αυτό θα πρέπει ν’ αναθεωρηθεί προς τα πάνω. Επίσης, σημαντικό που όλες αυτές οι ενέργειες έχουν ήδη ξεκινήσει ως πολιτικές συγκεκριμένες, είναι η διασύνδεση των ελληνικών νησιών με το Ηπειρωτικό Δίκτυο Ηλεκτρικής Ενέργειας και η λειτουργία καινοτόμων συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας που είναι πολύ σημαντικό.
Είναι προϋπόθεση για να μπορέσουμε ν’ αυξήσουμε το ποσοστό των ΑΠΕ, το οποίο δεν πρέπει ν’ αμφιβάλλουμε ότι κάποια στιγμή θα φτάσει 100%, όταν θα μας το επιτρέψει η τεχνολογία, όταν θ’ αναπτυχθούν σύγχρονα συστήματα αποθήκευσης και διαχείρισης ενέργειας που θα μπορεί κανείς πράγματι ν’ απεξαρτηθεί πλήρως από κάθε άλλη μορφή ενέργειας. Επίσης, η προώθηση καθαρών μεταφορών, όπως είναι η ηλεκτροκίνηση και βέβαια, οι απαραίτητες υποδομές φόρτισης είναι κεντρική πολιτική που ήδη έχει καθοριστεί στο ΕΣΕΚ και το γνωρίζετε ότι ήδη προχωρούμε προς την ηλεκτροκίνηση.
Ένας άλλο τομέας σημαντικός που συνδέεται με αυτό είναι η κυκλική οικονομία. Έχουμε ολοκληρώσει το 4ετές σχέδιο δράσης στον οδικό χάρτη για την κυκλική οικονομία, που με απλά λόγια τι σημαίνει, σημαίνει ότι θα πρέπει να μετατραπεί το υφιστάμενο γραμμικό μοντέλο από την εξόρυξη στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών και τελικά, κατανάλωση των προϊόντων και διάθεση σε ΧΥΤΥ, όπως γινόταν μέχρι σήμερα, στο λεγόμενο κυκλικό μοντέλο που σε όλες αυτές τις φάσεις της αλυσίδας θα πρέπει να υπάρχει η λεγόμενη κυκλικότητα, δηλαδή, αυτό που θέλουμε να πετύχουμε είναι να παράγουμε τα ίδια προϊόντα ή και περισσότερα, με λιγότερους πόρους και όταν λέω πόρους, μιλάω πρώτες ύλες, αναφέρομαι σε πρώτες ύλες, αλλά και σε ενέργεια.
Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει ν’ αλλάξουν οι παραγωγικές μας διαδικασίες και το πώς λειτουργεί αυτή την στιγμή το οικονομικό σύστημα και το παραγωγικό μας σύστημα. Από την άλλη πλευρά, επειδή σε όλες αυτές τις φάσεις παράγονται απόβλητα και τελικά, υπάρχει ένα υπόλοιπο αποβλήτων, αυτό που πρέπει να γίνει είναι να μπορούν τα απόβλητα αυτά να επαναχρησιμοποιούνται σε όλες τις προηγούμενες φάσεις και μετά του τέλους του κύκλου ζωής των προϊόντων ως πρώτες ύλες ή και ενεργειακά ακόμα και να οδηγηθούμε σε αυτό που λέμε «κοινωνία μηδενικών αποβλήτων».
Αυτός είναι σημαντικός στόχος και αυτό συνδέεται με σημαντικές επενδύσεις και βέβαια και με την καινοτομία. Το ανέφερε ο κ. Υπουργός ότι η καινοτομία είναι πολύ σημαντική, διότι χωρίς αυτήν, η οποία θ’ αναφέρεται σε όλες τις φάσεις της αλυσίδας παραγωγής και κατανάλωσης και η κατανάλωση παίζει πολύ μεγάλο ρόλο, θα πρέπει να οδηγηθούμε σε ένα νέο μοντέλο, όχι μόνο βιώσιμης παραγωγής, αλλά και βιώσιμης κατανάλωσης. Άρα, επαφίεται και στον καθένα από εμάς ν’ αλλάξει τις καταναλωτικές του συνήθειες, προκειμένου να είναι εφικτό αυτό που λέμε να μπορέσει να μετασχηματιστεί η κοινωνία προς το πρότυπο της κυκλικότητας.
Βέβαια, κλείνοντας το περιβαλλοντικό κομμάτι, γιατί θ’ αναφερθώ και στο ενεργειακό, αλλά συνδέονται αυτά τα δύο, διότι περιβάλλον-ενέργεια συνδέονται και συνδέονται όλα αυτά και με αντίστοιχες επενδύσεις. Όσα ανέφερα έως τώρα συνδέονται με επενδύσεις, οι οποίες είναι πολύ σημαντικές να γίνουν και στον τομέα της κυκλικής οικονομίας χρειάζονται αρκετά δισεκατομμύρια επενδύσεων, για να μπορέσουμε να πετύχουμε τους στόχους και στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων, των πρώτων υλών, των πόρων, των υδάτων κλπ. Επίσης, η βιοποικιλότητα και αυτή είναι ένα σημαντικό κομμάτι που θα πρέπει κι εκεί να επενδυθούν σημαντικά κεφάλαια, προκειμένου να προστατέψουμε τα οικοσυστήματά μας.
Αρκεί να σας πω ότι το 1/3 της γεωγραφικής ενότητας της χώρας μας είναι προστατευόμενες περιοχές και αυτές θα πρέπει να τις διαχειριστούμε αντιστοίχως. Η Ε.Ε. δίνει μεγάλη έμφαση σε αυτό. Άρα λοιπόν, όλα αυτά προϋποθέτουν εκσυγχρονισμό της Νομοθεσίας μας κι εμείς, ως ΥΠΕΝ, το έχουμε ήδη πράξει σε ένα πολύ σημαντικό βαθμό. Έχουμε προχωρήσει σε εκσυγχρονισμό της Νομοθεσίας, π.χ. ήμασταν από τις πρώτες χώρες που ψηφίσαμε το Νόμο για την σταδιακή κατάργηση των πλαστικών μιας χρήσης.
Επίσης, το νομοσχέδιο για την ηλεκτροκίνηση, το νομοσχέδιο για την ανακύκλωση, για τα απόβλητα, ένα νέο χωροταξικό νομοσχέδιο κλπ. Είναι βέβαια εντυπωσιακό, ερχόμενος τώρα στο κομμάτι της ενέργειας, ότι το σκηνικό παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα αλλάζει και ήδη βλέπουμε ότι η συμβολή των ΑΠΕ είναι καθοριστική. Να σας δώσω κάποια στοιχεία: Κατά το 1ο τρίμηνο του 2021, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη μειώθηκε κατά 22% και από φυσικό αέριο κατά 4% ενώ μείωση καταγράφηκε και στις καθαρές εισαγωγές κατά 71%.
Αντίστοιχα, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ το 1ο τρίμηνο του 2021, αυξήθηκε κατά 22% και από μεγάλους υδροηλεκτρικούς σταθμούς κατά 249% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2020. Γενικότερα, ειδικότερα μάλλον, η πράσινη ενέργεια από αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα σε συνδυασμό με την υδροηλεκτρική ενέργεια, κατάφερε να κυριαρχήσει στο μείγμα της παραγωγής ενέργειας της χώρας με ποσοστό9 49% σχεδόν, 50%. Βλέπουμε ότι ήδη δηλαδή πηγαίνουμε προς τα εκεί, αλλά πρέπει να γίνουν μεγάλες επενδύσεις, όπως ανέφερα και προηγουμένως, προκειμένου ν’ αυξήσουμε ακόμα περισσότερο το ποσοστό των ΑΠΕ που εκτιμάται ότι θα πρέπει να φτάσει σε ένα ποσοστό πάνω από 66% στο νέο ΕΣΕΚ μέχρι το 2030.
Από τις μέχρι τώρα εκτιμήσεις, όπως ανέφερα, θα πρέπει για να πετύχουμε το 66%-67% που ανέφερα του ποσοστού των ΑΠΕ, απαιτείται αναβάθμιση των δικτύων υψηλής τάσης και μέσης τάσης, δηλαδή, όλο το σύστημα διανομής και μεταφοράς ενέργειας θα πρέπει ν’ αναβαθμιστεί. Επίσης, θα πρέπει να δημιουργηθούν συστήματα αποθήκευσης ενέργειας. Θ’ αξιοποιηθούν τουλάχιστον 450 εκατομμύρια ευρώ για την εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης και της τάξης του έως 1,5 Gigawatt εγκατεστημένης ισχύος μέχρι το 2030 και θ’ αξιοποιηθούν 10 δις για την αναβάθμιση των ηλεκτρικών δικτύων που αφορούν τις νησιωτικές διασυνδέσεις και πόροι έως 1,2 δις από το Ταμείο Ανάκαμψης για τα πράσινα νησιά, ώστε να μπορέσουν τα νησιωτικά συμπλέγματα της χώρας να γίνουν και αυτά κλιματικά ουδέτερα.
Για την Δυτική Μακεδονία ιδιαίτερα, που εκεί έχουμε το θέμα ότι θα κλείσουν οι λιγνιτικές μονάδες, θα πρέπει να φροντίσουμε σε αυτό που λέμε «δίκαιη μετάβαση» και θα διατεθούν πέντε δισεκατομμύρια ευρώ, ακριβώς γι’ αυτό τον σκοπό, τα οποία είναι εξασφαλισμένα. Ο κ. Μουσουρούλης είναι ο Πρόεδρος του αντίστοιχου οργανισμού που το προωθεί, ήδη υπάρχει ένα σχέδιο για το πώς θα μπορέσουμε να πετύχουμε αυτή την δίκαιη μετάβαση και υπάρχουν και οι πόροι βέβαια, που είναι η προϋπόθεση.
Όσον αφορά την ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος της χώρας, θα υπάρξει το επόμενο διάστημα ένα μεγάλο κύμα ανακαινίσεων και ενεργειακής αναβάθμισης. Όλοι γνωρίζετε το πρόγραμμα «Εξοικονομώ», το οποίο θα προχωρήσει πλέον πολύ δυναμικά. Επενδύσεις της τάξης των 4 δις ευρώ χρειάζονται σε αυτό τον τομέα και η κρατική συμμετοχή θα είναι της τάξης των 2 δις ευρώ. Είναι εξασφαλισμένα κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης κι επίσης, θα υπάρχει και «Εξοικονομώ», πέραν του «Εξοικονομώ» για τις οικίες και τα νοικοκυριά, θα υπάρξει «Εξοικονομώ» και για την βιομηχανία, που αναμένεται να βγει σχετικά σύντομα.
Όμως, όλα αυτά, επειδή είναι και ο χαρακτήρας του σημερινού συνεδρίου, δεν θα μπορούσαν να γίνουν αν δεν υπήρχαν μεγάλα έργα και εξελίξεις γεωπολιτικής και στρατηγικής σημασίας. Εδώ έχουν γίνει τομές στον τομέα της ενέργειας το προηγούμενο διάστημα και προγραμματίζονται και άλλες για τα επόμενα χρόνια. Είναι έργα καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη του στόχου για μηδενικές καθαρές εκπομπές άνθρακα, διότι είμαστε διασυνδεδεμένοι πλέον ενεργειακά με άλλες χώρες, οπότε, δεν μπορεί να πετύχει κανείς ένα στόχο μόνο σε επίπεδο εθνικό.
Θα πρέπει εδώ να προχωρήσουμε και να προχωρούμε σε διεθνείς συμφωνίες. Υπάρχουν ήδη στρατηγικές συνεργασίας της Ελλάδας με την Κύπρο, την Αίγυπτο και το Ισραήλ, που αφορούν τον τομέα της ενέργειας. Προχωράει το έργο του πλωτού τερματικού σταθμού LNG στην Αλεξανδρούπολη. Ο αγωγός φυσικού αερίου IGB που θα συνδέει τα συστήματα φυσικού αερίου Ελλάδας-Βουλγαρίας, συμφωνία για διασυνδετήριο αγωγό Ελλάδας – Βόρειας Μακεδονίας.
Είχαμε την πώληση του 49% του ΔΕΔΔΗΕ στην Mekuari έναντι ενός τιμήματος ρεκόρ, ύψους 2,3 δις ευρώ, όπως θα γνωρίζετε και έχουμε και την επικείμενη αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ, μέσω της οποίας η επιχείρηση φιλοδοξεί ν’ αντλήσει κεφάλαια της τάξης των 750 εκατομμυρίων ευρώ, τα οποία θα την βοηθήσουν να τα διαθέσει σε επενδύσεις που αφορούν τις ΑΠΕ και βέβαια, είχαμε και την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ ΥΠΟΔΟΜΩΝ έναντι 740 εκατομμυρίων ευρώ.
Παράλληλα, υπάρχει ένα και μάλιστα προχωράει και ακόμα περισσότερο, ένα αναβαθμισμένο ρυθμιστικό πλαίσιο για τις ενεργειακές επενδύσεις στην Ελλάδα, το οποίο δημιουργεί πλέον εξαιρετικές επενδυτικές ευκαιρίες, διευκολύνει τις ενεργειακές επενδύσεις σε όλους τους τομείς που αφορούν τον ενεργειακό κλάδο και βέβαια, υπάρχουν πολύ σημαντικές ευκαιρίες σε όλους τους τομείς που αφορούν ΑΠΕ, όχι μόνο φωτοβολταϊκά και αιολικά, από τα οποία βέβαια φιλοδοξούμε ν’ αντλήσουμε το πολύ μεγάλο ποσοστό της ενέργειας που χρειαζόμαστε, αλλά και σε άλλες μορφές ανανεώσιμων
Κάποιες από τις επενδυτικές δυνατότητες που υπάρχουν στην χώρα μας, πέραν αυτού που ανέφερα για το περιβάλλον, για την κυκλική οικονομία, για την βιοποικιλότητα και ξέχασα ν’ αναφερθώ στο ότι θα έχουμε, επειδή είναι και στον τομέα μου, ένα μεγάλο εθνικό σχέδιο αναδάσωσης για την επόμενη δεκαετία, όπου εκεί η πρόβλεψη είναι ότι θα διατεθούν 500 εκατομμύρια ευρώ και ήδη έχουν εξασφαλιστεί 200 εκατομμύρια ευρώ για αναδασώσεις μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης την επόμενη τριετία. Άρα, κι εδώ υπάρχει μια πολύ μεγάλη, θα πρέπει να γίνει κι εκεί και στον τομέα αυτόν, πολύ μεγάλες επενδύσεις.
Πέραν αυτού, όμως, θα πρέπει να υπάρξουν περαιτέρω επενδύσεις στον τομέα που αφορά υποδομές φυσικού αερίου, σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου, συστήματα διανομής φυσικού αερίου, η ανάπτυξη έργων ΑΠΕ εννοείται, σαφέστατα είναι μια μεγάλη ευκαιρία, η ενεργειακή απόδοση και εξοικονόμηση ενέργειας και βέβαια, οι διασυνδέσεις των νησιών που λέμε με το κεντρικό σύστημα.
Κλείνοντας λοιπόν, έχοντας δώσει νομίζω όλο το πλαίσιο της κυβερνητικής πολιτικής και του ΥΠΕΝ όσον αφορά περιβαλλοντικές και ενεργειακές επενδύσεις, πιστεύω ότι θα συμφωνήσω με τον κ. Παπαντωνίου ότι έχουμε μπροστά μας μια πολύ μεγάλη πρόκληση, αλλά και μια πολύ μεγάλη ευκαιρία να μπορέσουμε ν’ αλλάξουμε την ελληνική οικονομία προς μια πράσινη κατεύθυνση, που όμως θα δημιουργήσει και ανταγωνιστικά οφέλη για την ελληνική οικονομία και για τις ελληνικές επιχειρήσεις και θα μας βοηθήσει στο να μπορέσουμε και ενεργειακά να βρισκόμαστε σε ένα τέτοιο επίπεδο που να μην φοβόμαστε διεθνείς εξελίξεις, όπως την πρόσφατη που είχαμε, της αύξησης των τιμών του φυσικού αερίου και να μπορέσει η χώρα μας να γίνει αυτό που αναφέρει και ο Πρωθυπουργός, να οδηγηθεί σε μια πράσινη κυκλική και βιώσιμη ανάπτυξη στο κέντρο της οικονομικής της πολιτικής. Ευχαριστώ πολύ.
ΣΤΑΜΠΟΛΗΣ: Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Αραβώση για μια πάρα πολύ ολοκληρωμένη παρουσίαση και της κυβερνητικής πολιτικής, αλλά και των συγκεκριμένων έργων, τα οποία προωθούνται αυτή την περίοδο και ασφαλώς, είναι προς την κατεύθυνση της πράσινης ανάπτυξης και της ενεργειακής μετάβασης. Έχουμε ένα μικρό πρόβλημα χρόνου. Θα ζητήσω από τον κ. Φίλη να λάβει τον λόγο και αμέσως μετά, θα έχουμε ένα link με τον κ. Τσάρλς Γκράντ από το Center for European Reform στο Λονδίνο. Κώστα, έχεις τον λόγο.
ΦΙΛΗΣ: Ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση. Δυστυχώς θα πρέπει σε 10’ να έχω αποχωρήσει, έχω ανειλημμένη υποχρέωση. Καθυστερήσαμε λίγο, ήταν ενδιαφέρουσες οι ομιλίες. Η δική μου δεν θα είναι τόσο εκ των πραγμάτων, γιατί θα πρέπει να την περιορίσω. Θα προσπαθήσω εντός των 10’ κυριολεκτικά….
ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ: Θ’ αφήσετε κάποιο κείμενο;
ΦΙΛΗΣ: Ν’ αφήσω κάποιο κείμενο, δεν έχω κάποιο κείμενο μπροστά μου, αλλά μπορώ να στείλω κάτι μετά, κ. Παπαντωνίου. Εν τάχει, ξεκινάω από το εθνικό, για να πάω στο διεθνές, όσο πιο γρήγορα γίνεται και συγχωρέστε με για την ταχύτητα του λόγου μου. Πράγματι, η Ελλάδα αντιμετωπίζει αυτή την στιγμή, για να έρθω στα γεωπολιτικά μια μεγάλη πρόκληση ασφαλείας που είναι αυτή με την Τουρκία και είναι δεδομένο ότι πρέπει να κατοχυρωθούμε έναντι αυτής στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό.
Έχουμε δύο συμφωνίες, την Ελληνογαλλική συμφωνία και την συμφωνία με τις ΗΠΑ, οι οποίες σε σημαντικό βαθμό θωρακίζουν την χώρα μας, αλλά δεν θα πρέπει να τρέφουμε αυταπάτες. Είναι συμφωνίες, οι οποίες δίνουν στην Ελλάδα ένα μεγαλύτερο θα έλεγα περιθώριο διαπραγμάτευσης ή ένα ισχυρότερο εργαλείο διαπραγματευτικό. Δεν είναι συμφωνίες στις οποίες θα πρέπει πάνω να καθίσουμε, είναι συμφωνίες που αποσκοπούν στο να λειτουργήσουν αποτρεπτικά απέναντι στην Τουρκία, σε μια λογική αύξησης ή πολλαπλασιασμού του κόστους γι’ αυτήν, σε περίπτωση που θελήσει να μπει σε κάποιες περιπέτειες με την χώρα μας.
Για να δούμε λίγο τα έτσι ευρύτερα ενεργειακά και πώς η γεωπολιτική επηρεάζει τα ζητήματα, ξέρετε όλοι ότι έχουμε αυτή την στιγμή μία αντιπαράθεση μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ, η οποία απ‘ ότι φαίνεται το επόμενο χρονικό διάστημα θα ενταθεί. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν τομείς στο διεθνές γίγνεσθαι, στους οποίους μπορούν οι δύο χώρες αυτές να συνεργαστούν ή να έχουν τέλος πάντων ένα επίπεδο κατανόησης, αλλά παρ’ όλα αυτά, αυτό που θα κυριαρχήσει είναι ο ανταγωνισμός στο επόμενο χρονικό διάστημα, κυρίως λόγω του ότι οι ΗΠΑ ήδη από το 2008, θα σας έλεγα αν δεν είχαμε και την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους από 11/9/2000, είχαν ως βασική προτεραιότητα στο στρατηγικό τους δόγμα την Κίνα, αντιλαμβανόμενοι ότι αυτοί είναι και όχι η Ρωσία, η δύναμη, η οποία θα μπορούσε να τους αμφισβητήσει εν τοις πράγμασι την πρωτοκαθεδρία στο διεθνές σύστημα.
Τώρα, αυτό έχει έναν αντίκτυπο βέβαια και στα ενεργειακά ζητήματα. Μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από την Συνθήκη των Παρισίων, πριν ο Μπάϊντεν επαναφέρει την Ουάσινγκτον σε αυτή, είχαμε μια προσπάθεια της Κίνας να καταστεί πρωτοπόρος ή να δείξει τέλος πάντων προς τον υπόλοιπο κόσμο ότι είναι αυτή, η οποία μπορεί να βρεθεί στην πρωτοπορία μίας προσπάθειας μετάβασης και ως προς τούτο, η Κίνα προέβη σε συγκεκριμένες ενέργειες. Η 1η ήταν να κλείσει την παραγωγή, τα εργοστάσια μάλλον, τα οποία παρήγαγαν ηλεκτρική ενέργεια από άνθρακα. Το έκανε αυτό σε κάποιο σημαντικό βαθμό, θα έλεγα.
Το 2ο, το οποίο έχει και πολιτική διάσταση, για ν’ αντιληφθούμε και την διασύνδεση πολιτικής, γεωπολιτικής και οικονομίας, είναι ότι περιόρισε, εκμηδένισε σχεδόν τις εισαγωγές άνθρακα από την Αυστραλία. Αυτό βέβαια δεν το έκανε μόνο για λόγους ενεργειακούς, για να είναι πιο καθαρή η ενέργειά της, αλλά το έκανε και για λόγους πολιτικούς, διότι υπήρξε μια αντιπαράθεση με την Αυστραλία, η οποία εν συνεχεία οδήγησε και στην συμφωνία Aukus, όπως πιθανόν γνωρίζετε μεταξύ Αυστραλίας, ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου, όμως αυτή ήταν μία προσπάθεια από πλευράς Κίνας να δημιουργήσει κάποια νέα δεδομένα στην αγορά ενέργειας.
Επίσης, η Κίνα είναι μια διψασμένη προφανώς αγορά, η οποία θέλει να εξασφαλίσει το δυνατόν μεγαλύτερες ποσότητες για την ίδια και ακριβώς επειδή το επιχειρεί αυτό το τελευταίο χρονικό διάστημα, έχουν ανέβει οι τιμές λόγω του ότι η προσφορά δεν μπορεί να καλύψει την ζήτηση, όπως αναφέρθηκε και στην ομιλία του κ. Παπαντωνίου. Το 3ο στοιχείο, το οποίο έχε αξία για μένα σε σχέση με τον ρόλο της Κίνας, είναι ότι μετά την εκ νέου επιβολή κυρώσεων από πλευράς ΗΠΑ, πάλι από την εποχή Τράμπ, θα δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα με το Ιράν, απέναντι στο Ιράν.
Αυτό, το οποίο είχαμε, ήταν την Κίνα να προσπαθεί να προσφέρει στην Τεχεράνη μια σανίδα σωτηρίας σε σχέση με την πραγματικά πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το Ιράν και φαίνεται ότι έχουμε μια συμφωνία μεταξύ των δύο. Δεν είμαι βέβαιος ότι αυτά τα 150 δισεκατομμύρια δολάρια που ακούστηκε ότι θα δοθούν από την Κίνα στο Ιράν, αντιστοιχούν στην πραγματικότητα. Σε κάθε περίπτωση όμως, θα ήταν πολύ καλό για την Κίνα να εξασφαλίσει ποσότητες από το απομονωμένο από την Δύση Ιράν για την Κινεζική αγορά. Ποσότητες εννοώ φυσικού αερίου κυρίως, αλλά και πετρελαίου.
Μια τελευταία, φοβούμαι, γιατί δεν έχω άλλο χρόνο, παρατήρηση που θέλω να κάνω σε σχέση με την αγορά ενέργειας και τα γεωπολιτικά, είναι η υπόθεση του LNG, του υγροποιημένου φυσικού αερίου. Σε αυτή την περίπτωση, όπως ξέρετε, οι ΗΠΑ μετά το μπουμ που έγινε, μετά την επανάσταση σχιστολιθικού αερίου και πετρελαίου στην Βόρεια Αμερική, είναι σε θέση όχι μόνο να μη εξαρτώνται πλέον από την Μέση Ανατολή, αλλά και οι ίδιες να παράγουν πολύ μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου και πετρελαίου. Αυτό σημαίνει ότι θέλουν να ρίξουν ένα κομμάτι αυτού του αερίου σε μορφή υγροποιημένου στην αγορά.
Ασφαλώς η αγορά της Ασίας είναι πιο προσοδοφόρα για οποιονδήποτε παραγωγό, γιατί πληρώνει ακριβότερα απ’ ότι η Ευρώπη, αλλά κι εδώ, έχουμε ένα ζήτημα πώς οι ΗΠΑ προσπαθούν εδώ και 15 χρόνια να περιορίσουν ή να πείσουν τους Ευρωπαίους ότι πρέπει να περιορίσουν την εξάρτησή τους από την Ρωσία προκειμένου ν’ αγοράσουν και υγροποιημένο φυσικό αέριο από τις ΗΠΑ.
Βλέπουμε όμως και κλείνω με αυτό, ότι σε αυτή την μετάβαση, που ορθά αναφέρθηκε και περιγράφηκε από τον κ. Παπαντωνίου στην πρωτολογία του, σε αυτή την μετάβαση η Ευρώπη, η οποία έχει θέσει φιλόδοξους στόχους και θα δούμε κατά πόσο αυτοί μπορούν να εκπληρωθούν, αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την Ευρώπη, έχει να κάνει και με τις ΗΠΑ και με την Κίνα, η προσπάθεια απεγκλωβισμού και απεξάρτησης από την Ρωσία δεν έχει πετύχει και θα έλεγε κανείς ότι η Καγκελάριος Μέρκελ αφήνει ως κληρονομιά μια ακόμα μεγαλύτερη εξάρτηση της μεγαλύτερης οικονομίας της Ε.Ε. από την Ρωσία με ό,τι αυτό συνεπάγεται, γιατί αυτό δημιουργεί κάποιες νέες συνθήκες.
Μια προϋπόθεση, η οποία είναι δύσκολα διαχειρίσιμη για τους υπόλοιπους Ευρωπαίους και βλέπουμε και την Μόσχα αυτή την στιγμή να πιέζει με το ζήτημα της παροχής φυσικού αερίου για τον Nord Stream. Διάβαζα χθες ότι η Πρόεδρος των Πρασίνων στην Γερμανία είπε ότι εμείς δεν θα δεχθούμε τον εκβιασμό της Ρωσίας.
Θα δούμε αν τελικά θα τον δεχθούν ή όχι οι Πράσινοι, εφόσον είναι κομμάτι της επόμενης τρικομματικής κατά τα φαινόμενα Κυβέρνησης στην Γερμανία, αλλά σε κάθε περίπτωση, αυτό που θέλω να καταγραφεί, είναι ότι η Μέρκελ με την επιλογή να προωθηθεί ο Nord Stream 2, ενώ ρέει το αέριο ήδη από τον αγωγό Nord Stream 1, βορείου ρεύματος απευθείας από την Ρωσία στην Γερμανία, σε κόντρα και σε πείσμα όσων κυρίως ευρωπαϊκών κρατών μελών, όπως η Πολωνία, ήθελαν ποτέ να μην συμβεί αυτό, συνέβη με το Nord Stream 2.
Αυξάνει η εξάρτηση, τέλος πάντων, η αλληλεξάρτηση Γερμανίας - Ρωσίας με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υπόλοιπη ευρωπαϊκή αγορά. Άρα, αυτό είναι κάτι, το οποίο φοβούμαι ότι θα το βρούμε μπροστά μας τα επόμενα χρόνια, παρά τις όποιες προσπάθειες γίνουν και βέβαια, η Ρωσία είναι δεδομένο ότι επειδή παραμένει μια υπερσυγκεντρωτική οικονομία, η οποία εξαρτάται πάρα πολύ από τις εξαγωγές υδρογονανθράκων θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της, ως αρκούδα με νύχια και με δόντια, θα προσπαθήσει να κρατήσει την δεσπόζουσα θέση που έχει αυτή την στιγμή στην ευρωπαϊκή αγορά και απ’ ότι προβλέπω τουλάχιστον σε βάθος 10ετίας μάλλον θα τα καταφέρει.
Λυπούμαι, πρέπει ν’ αποχωρήσω. Ευχαριστώ πολύ. Συγγνώμη για το σύντομο της παρέμβασης και ζητώ συγγνώμη και από τους επόμενους ομιλητές και ιδίως βέβαια τον κ. Γκράντ για το γεγονός ότι δεν έχω την δυνατότητα να παραμείνω για να τον ακούσω. Ευχαριστώ πολύ.
ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ: Τώρα, θα έχουμε link με τις Βρυξέλλες, με τον κ. Τσάρλς Γκράντ, ο οποίος είναι ο Διευθυντής του Center for European Reform… Hello, Mr Grant, can you hear us?
ΓΚΡΑΝΤ: Thank you. I have to be somewhere else in about 15 minutes, I will have to go and my apologies for leaving before the panel are over. I am going to say a few words on how I see, sitting in London, somebody who knows Brussels quite well, sees the east Mediterranean situation. I am going to talk also about the big picture on what is happening in the European Union rather than the East … but I will say how I think what is happening in the big picture is effecting the power of the world around Greece and Turkey.
A few words on the UK – Turkey relationship, it is something I worked on the last 25 years also. It’s really bad, as you are aware and it’s bad for two reasons. One is the human rights which Turkey resin, which you are very well aware in Greece, but I won’t say so much about that, because people know what’ s happening, but the 2nd reason is bad, is because of Turkey’s behavior in East Mediterranean. I think the harassment of secret ships is worrying the EU and Greek ships are rather less harassed these days.
What’s happening in Russia is worrying the EU and the fact that Turkish public … in Cyprus seems to pushing for independence and the Turks have abandoned any idea to negotiate … is worrying the EU as well. As a result that the fact .. the Turkish ambition for bigger and better customs union with the EU, is on hold, they are not going there for now. That said EU cannot afford a total bad relationship with Turkey, because of the refugee question.
I think 3 or 4 million refugees sitting in camps in Turkey, cause then if the Turks won’t let themselves pushing Greece and the rest EU, therefore the … will continue its efforts to pay money to Turkey, in order to persuade Turkey to hold on to their refugees and the negotiations are going on as we speak in rather next strong ship payments to Turkey, so that she holds on to those refugees.
I do think that Turkey is somehow constrained on how she wishes to behave or want to behave in the East Mediterranean, on fact Greece seems to have been rather successful in pushing back diplomatically against what Turkey is up to and again you guys know much more than I do about the East Mediterranean gas forum, involving yourselves Egypt, Israel seems very interesting development which is really causing some concern in Turkey and I guess if gas prices continue to rise, this forum will become more important.
Then, we recently saw the security deal between France and Greece for what to do with the supply warships and that show the neutral defense guarantee, which is very interesting and then, this I think is leading Turkey to moderate its behavior in some respects. She recently tried to engineer … Egypt for example. Another fact to limiting to what Turkey can do is … its relationship with the USA, which is extremely bad. I gather that when Mr Erdiam was in Washington recently, John Baiden was in New York recently, John Baiden didn’t have time to see that the…why the relationship with the US are bad, is the S400 Russian … that Turkey is buying as a result to which Turkey is been kicked out of 35 program and is overruled closeness to the Russians and because the relations with the Russians are so bad, Turkey cannot really afford to … the Europeans too much by behaving in the worst way that seems to behaving already.
But I thing that Brussels in the law prospect in the relationship with Turkey getting better any time soon. Let me say a few words about the bigger picture what is happening in the EU, explaining why there are some relevance to the Greek and Turkish part of the world. The big picture I think that we live in an era of a rather French EU. I think Emmanuel Macron is becoming the preeminent European leader these days, partly because the British have left the EU, the canting the territory, partly because Merkel is retiring from leading Germany and because of the German elections and the formation of new German Government, German’s voices diminished to quite a considerable degree.
Partly because the other large … in the EU, such as particularly in Spain and never than influence on Poland …. has so many arguments for so many countries and … much influence and cause Macron is likely to be reelected next April or May, much certain but likely and he is very cleverly positioned his friends and allies in key jobs on the EU system. This is on the line the European Commission and Mr Michel, the European consul, Mr Burrell … these elections that these are friends … Mr Macron.
So to exaggerate somehow the Brussels Institution dance to France …and therefore, French priorities matter for the whole EU and France holds the Presidency of the EU on the first half of the 1st year and this certainly prioritizing the digital market act, the digital services act to regulate big Turk companies, but also the sea band, the carbon border mechanism which is certainly French priority which allow people are very interested in Greece. I think that will create problems with Euro’s neighbors, Turkey, British, China and Russia are likely to be disabundant by the sea, because then will have to pay … on exports on the EU, to become satisfied the EU, that our own products are made in a way of a system which limits carbon ambitions, as well as the EU would like as to do.
A very important French priority which is in some interest I know in Greece, is so called European stradegical economy. Think of two aspects, first aspect which we should think is working quite well is the economic dimension. That the … of European champions, … of supply trains so they are more secure, making sure that close rather Chinese companies and other countries that invest in the EU are screen to make sure that investments are ok, sifting, supplying, sifting composition will encourage the emergent, so European champions.
I think this is happening because … everybody is worried for security supplies trains and the French are willing the argument, many people in Germany go along with this…, ever Poland, I was recently in Poland, people agree with the French about economic strategically tone that EU needs to have its own microchips, its own electric …. vocal production …A more controversial aspect to strategical economies there are defense. That I think is more problematic, I personally think that what Mr Macron says is quite sensible, that iti would be very good idea id Europe could act more decisively in defense matters without having to get permission from the Americans or anybody else.
I think that Europe should start this, the trouble is that the Germany is a major country in EU and in Germany the strategic culture is still rather pacifist, defense is extremely low and is even lower in Spain … and many countries aren’t prepared to make the effort to develop the military abilities that is required to the EU to become a serious defense factor. In addition, quite other countries, including central Europe and the Nother countries will fear that stradegic … is anti American, anti … which a possibility is if it is handling the wrong way.
I think as I can tell that John Baden is rather ambivalent on this issue. Most Americans are quite suspicious … he upset French very badly …between Britain, Australia, America to supply Australia with new sub marines. When he was apologizing for the way he handled Macron, … support European defense mission tiffs and certainly under the French presidency, EU that will see movements towards the European defense human of source. I am skeptical to as far we can get to that, but I hope, I wish in luck.
Some people see the Greek French recent deal as an attempt to create European strategic economy. I don’t see the terms, but I think is very desirable in any case. Just a small brief, before … I finish …I do think that under …interest in Greece… but I think that whether or not Europe strategy … more effect policy does need to focus on problems close… but I am quite worried about what’s happening in the Balkans’ and so many of you know the Balkan’s better than I do, but I recently met somebody who just been in the republic… and basically said that is coming a Russian protector and there is a possibility that Russian soldiers are coming into the country and I do think that the Turks, the Russian, the Chinese are increasingly involve in the Balkan’s, because the EU is decreasing influential, because the EU is basically put the brakes on the …Balkan’s.
This is a real problem, I hope that strategically … for the European will include, are more coherent effective diplomatic presence and economic presence in the Balkan region. The last thing I say… is that I do think the arguments between Poland and … on the one hand and the EU from the other in Brussels are very serious and have strategic relevance. They partly cross seems so the migration would increase ΑΔΥΝΑΤΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ climate change measures, but … the fact that the … lost their independence from the governments and some of the key …political apologies of the government and further more the public courts are refusing to accept the decisions of the European Court of Justice.
What I can report from Brussels is that people there are increasingly fed up with the… and the hunger and this issue…. And I think they will cut our funds …mean will in Poland, I was in Poland recently, the increasing fed up this with the EU is treating the law justice… in Poland and I think the Poland government may threat to retaliate by blocking agreements on European defense, blocking agreements … or blocking any agreement which should … including financial agreements.
I think we are heading for escalation by both sides and things will get worse before they get better and by the way the new government in Germany is the factor here, because I think the new government n Germany …will be a lot tougher than Mrs Merkel was and they regard that Mrs Merkel is their friend than protector and the Greens and the FPP probably entering the government. I think the EU will get rather tougher on the Germans and on the Poland…and indeed probably on Turkey which in some degree she protect her relationship with Turkey, but also effects China and Russia … German would be tougher on Russia and China.
So while these matters, these arguments between the Poland and Hungary the rest matters, because I think that essentially because severally bad relationship with Poland and Hungary ruffled pluck integration its self for the step of integration. … I report from London that Brexit is going very badly, the British economy is taking big hip from being accessed to European labor and from the new fictions of … border controls are coming in. The British government shows a subentry… Brexit, didn’t want to help the economy.
The British people are not understanding this at the moment because the Covid 19 cause so many problems anyway to the economy, that nobody can disentail that these problems are due to Brexit than due to Covid, but I think that the … relationship is not sustainable and this is so bad for the economy and is also bad for European security. There is no structural link for … defense policy at all between the EU and the British. If this will change and I believe it will take a while to change, the route to the problem now is the really, really bad relationship between France and Britain.
In the 25 years I run … and I work at, it is never been so bad as it is and neither Boris Johnson or Macron has any intention on making it better, placing domestic political advantage in keeping relations quite bad, unfortunately and while these matters in East Mediterranean it creates disunity and harmony division among the European powers, wackiness European’s presence in the world and may means that EU without British support is a wick … otherwise the British are going to achieve very little and the people who benefit from this disunity, these problems are most likely the authority on the regions and the countries, like Turkey, China and Russia. I will stop there. Thank you. 1:28:05.2.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ – ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1:31:07.1
ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ: Εφόσον ο ίδιος ο συντονιστής ομιλεί, τον παρουσιάζω, ο κ. Σταμπολής, Πρόεδρος και Εκτελεστικός Διευθυντής του ΙΕΝΕ.
ΣΤΑΜΠΟΛΗΣ: Ευχαριστώ πολύ, Γιάννο για την πρόσκληση και όπως είπα και στην αρχή, μου δίνει μεγάλη χαρά που είμαι μαζί σας σε μια εκδήλωση του ΚΕΠΠ, διότι θεωρώ ότι είναι ένα ελεύθερο βήμα και χρειάζεται να έχουμε ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων, γιατί αυτά τα οποία θα σας πω σήμερα δεν συμφωνούν απαραιτήτως με τα όσα είπαν οι προλαλήσαντες. Η γενική μου τοποθέτηση και θα προσπαθήσω να είμαι αρκετά σύντομος είναι ότι ο δρόμος προς την ενεργειακή Εδέμ δεν είναι εύκολος, θα έχει πολλά εμπόδια και θα έχει αρκετά αναποδογυρίσματα.
Αυτό δεν το λέω, διότι είναι μια φιλοσοφική τοποθέτηση, είτε διότι είμαι αντίθετος στις πολιτικές οι οποίες επεξεργάζονται, εξάλλου συμμετέχω ο ίδιος στο κυβερνητικό όργανο, το ΕΣΕΚ. Όμως, η κατάσταση, αν την δούμε παγκοσμίως και στην Ευρώπη και τα νούμερα που έχουμε στην διάθεσή μας, μας δείχνουν ότι είναι πολύ αργή η τροποποίηση, η διαφοροποίηση του ενεργειακού πλαισίου, πιο συγκεκριμένα, του ενεργειακού ισοζυγίου και του ενεργειακού μείγματος.
Εδώ βλέπουμε τι συμβαίνει τις τελευταίες εβδομάδες, πράγματι ένα ενεργειακό σοκ. Παλιά θα το λέγαμε αμέσως και χωρίς περίσκεψη, ενεργειακή κρίση, αλλά ξέρετε, ενεργειακή κρίση είναι όταν δεν έχεις αρκετή ενέργεια, δηλαδή, δεν έχεις αποθέματα. Αυτή την στιγμή δεν συμβαίνει αυτό το πράγμα. Υπάρχουν άφθονα αποθέματα και πετρελαίου και φυσικού αερίου και άνθρακα και ουρανίου. Δεν έχουμε ένα πρόβλημα αποθεμάτων, ούτε έχουμε ένα εμπάργκο από κάποιες χώρες, όπως είχαμε το ’73 και το ’79.
Τώρα, έχουμε μια καθαρή κρίση στην αγορά, διότι αν θέλετε οι αγορές ενέργειας τα τελευταία 10 χρόνια, τα τελευταία 20 χρόνια ξεκίνησαν, τα τελευταία 10, 5 χρόνια βλέπουμε πως έχουν αλλάξει οι αγορές, έχουμε άλλους τρόπους που υπολογίζονται καθημερινά οι τιμές της συλλεκτικής ενέργειας, άλλος τρόπος που υπολογίζεται μέσω της αγοράς η τιμή του φυσικού αερίου και το πετρέλαιο είναι από το 1983 πλέον χρηματιστηριακό προϊόν, αλλά με το πετρέλαιο, επειδή έχουν περάσει 40 και χρόνια, που είναι χρηματιστηριακό προϊόν, οι αγορές ξέρουν πώς να συμπεριφερθούν, ξέρουν τι να περιμένουν, είναι λιγότερα τα σκαμπανεβάσματα.
Εδώ, πλέον έχει μπει το φυσικό αέριο και ο ηλεκτρισμός, ως χρηματιστηριακά προϊόντα και περνούν τους πρώτους κλυδωνισμούς, αλλά κλυδωνισμούς, τους οποίους έχουμε επιτρέψει εμείς με τις πολιτικές μας. Αυτό το βλέπουμε το τελευταίο διάστημα μέσα σε μερικούς μήνες, το βάζω από την αρχή του χρόνου, έχουμε πενταπλασιαστεί, εξαπλασιαστεί οι τιμές του ηλεκτρισμού χονδρεμπορικής αγοράς και φυσικού αερίου, του πετρελαίου έχουν ανέβει 100%. Άρα, βλέπουμε μια παράλληλη αύξηση όλων των βασικών μεγεθών αυτό τον χρόνο.
Αυτό γιατί γίνεται; Γίνεται διότι υπήρξε μια περίοδος χαμηλής ζήτησης, λόγω του Covid και του lockdown, όπου πράγματι είχαμε 20%, 30%, ακόμα και 40% μείωση της ζήτησης. Αυτή παρέμεινε κάποιο διάστημα, αρχίζει η ανάκαμψη με το εμβόλιο. Συμπίπτει, αν πάρουμε εδώ και το πότε αρχίζει ο εμβολιασμός, θα δείτε ότι είναι μια σχεδόν παράλληλη γραφική παράσταση. Αρχίζει ν’ ανοίγει η αγορά, δημιουργείται πολύ μεγάλη ζήτηση και η αγορά λόγω της στασιμότητας που είχε προϋπάρξει, δεν είχε το drive, δεν είχε το κίνητρο να δημιουργήσει υψηλά αποθέματα, ιδίως στο φυσικό αέριο και στον ηλεκτρισμό που δεν μπορείς στο φυσικό αέριο.
Στο πετρέλαιο είχαμε αποθέματα και γι’ αυτό η τιμή είναι πολύ πιο κάτω. Στο φυσικό αέριο όμως δεν μπορείς να έχεις πολλά αποθέματα, είναι μια αγορά που ίσα παίρνεις, ίσα καταναλώνεις και έχεις μια μικρή αποθήκευση της τάξης του 5%-10%, κυρίως σε υπόγειες δεξαμενές, σε πλοία LNG κλπ. αλλά και στους ίδιους τους αγωγούς. Άρα, δημιουργείται μια τεράστια ανάπτυξη. Έχουμε στην Κίνα, όπως εξήγησε και ο κ. Φίλης πριν μια γεωπολιτική εξέλιξη με την Κίνα ν’ απαγορεύει την είσοδο, να βάζει ένα εμπάργκο στις εισαγωγές του άνθρακα.
Αυτό οδήγησε σε αυξημένη ζήτηση κάρβουνου. Δεν μπόρεσε ν’ ανταποκριθεί η τοπική αγορά και καταφύγαμε στο φυσικό αέριο και μέσα σε 2-3 μήνες, δηλαδή, από τον Μάιο έως τον Ιούλιο – Αύγουστο, όλο το φυσικό αέριο κυρίως μέσω LNG κατευθύνεται προς την Κίνα και σε πάρα πολύ αυξανόμενες τιμές, δηλαδή, το μήνυμα της Κινεζικής ηγεσίας είναι προμηθευτείτε πετρέλαιο σε οποιαδήποτε τιμή, για να μπορέσουν να κρατήσουν την οικονομία σε ένα επίπεδο, διότι αντιμετωπίσαμε προβλήματα, όπως είναι γνωστά αυτά, υπήρξαν black out, υπήρχαν ολόκληρες περιοχές αποκλεισμένες και είναι κάτι, το οποίο δεν μπορεί να σηκώσει η οικονομία της Κίνας.
Άρα, η Κίνα εξασκεί και εξάσκησε ένα σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια ενεργειακή σκηνή και το βλέπουμε αυτό, διότι ενώ στην Ευρώπη παραδοσιακά, όταν υπήρχε μια έλλειψη αερίου, αυτό ικανοποιείτο από το LNG, φέτος το καλοκαίρι δεν μπορέσαμε, με αποτέλεσμα οι τιμές να πενταπλασιαστούν. Ας το πούμε λίγο πιο απλά, πέρυσι τέτοια εποχή, ένα φορτίο 160-170 χιλιάδων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου στην Μεσόγειο κόστιζε γύρω στα 20 εκατομμύρια δολάρια. Σήμερα, κοστίζει 120. Θα μου πείτε είναι παράλογες τιμές, συμφωνώ.
Οι τιμές αυτές δεν θα διατηρηθούν για μεγάλο διάστημα, αλλά δεν πρόκειται να ξαναδούμε ποτέ τιμές που είχαμε το 2020. Οι τιμές θα είναι αυξημένες και αυτό αν θέλετε, είναι και το μήνυμα προς την ενεργειακή μετάβαση. Κι εδώ είναι καλό να δούμε τι εννοούμε ενεργειακή μετάβαση, διότι πολύ φοβάμαι ότι ο πολύς κόσμος μιλάει χωρίς να ξέρει πώς συμπεριφέρεται το παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα. Εδώ, θα δούμε την κατάσταση το ’73 και το ’19 σε παγκόσμιο επίπεδο και τι παρατηρούμε; Ότι πράγματι, το πετρέλαιο από το 46%, η συμμετοχή έχει πάει σχεδόν στο 31%.
Ένα τμήμα του πετρελαίου που συρρικνώθηκε, έχει πάει στο φυσικό αέριο, διότι το φυσικό αέριο από το 16% έχει ανέβει στο 23%. Ο άνθρακας όμως και όλη η προσπάθεια να μειώσουμε τις εκπομπές, να μειώσουμε τον άνθρακα, έχει αυξηθεί σε ποσοστό, από το 24,7% έχει πάει στο 26,8%, γιατί; Γιατί είναι φθηνός, γιατί οι αναπτυσσόμενες χώρες και οι αναπτυσσόμενες emerging economies χρησιμοποιούν άνθρακα.
Όταν εμείς έχουμε την απαίτηση από την Κίνα και άλλες οικονομίες της ΝΑ Ασίας να παράγουν φθηνά προϊόντα και ουδείς λέει όχι στα φθηνά προϊόντα, οι χώρες αυτές απαντάνε ναι, αλλά για να το κάνουμε αυτό, θέλουμε φθηνή ενέργεια. Λοιπόν, μην μας κολλάτε για το θέμα των εκπομπών, αν θέλετε φθηνά και ανταγωνιστικά προϊόντα. Άρα, εδώ υπάρχει ένα θέμα βασικής οικονομικής πολιτικής και στρατηγικής και τα υπόλοιπα τι γίνεται; Το 1973 είχαμε συμμετοχή των ανανεώσιμων και των βιοκαυσίμων στο 10,2%. Το ’19 είναι σχεδόν στο ίδιο επίπεδο, αν και λίγο πιο μειωμένο, 9,4%.
Τα πυρηνικά από 0,9% έχουν πάει στο 5% και τα υδροηλεκτρικά είναι περίπου στο ίδιο επίπεδο. Έχουν αυξηθεί λίγο, έχουν πάει στο 2,5%. Αυτό, όπως θα δούμε και σε κάποια άλλα διαγράμματα δείχνει ότι δεν είναι εύκολη η αλλαγή του ενεργειακού μείγματος. Αυτή την στιγμή το 83% της ενέργειας παγκοσμίως προέρχεται από πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα και πυρηνική ενέργεια και το υπόλοιπο είναι από τις ΑΠΕ, αλλά ένα πολύ μικρό μέρος από τις ΑΠΕ είναι από ηλιακή ή αιολική ενέργεια. Το μεγαλύτερο μέρος είναι από βιομάζα και βιοκαύσιμα. Αν πάμε στην ΝΑ Ευρώπη, στην γειτονιά μας, θα δούμε περίπου τέτοιες μικρές διαφοροποιήσεις, είναι σε μια μόνο δεκαετία, όπου βλέπουμε κι εκεί ότι είναι πολύ μικρές οι αλλαγές. Άρα, δεν αλλάζει εύκολα το ενεργειακό μείγμα.
Κι αν θέλετε να πάμε και στην Ελλάδα, το 2000 και το 2018 βλέπουμε μεν μια μείωση του πετρελαίου με παράλληλη αύξηση του φυσικού αερίου και μία αύξηση των ΑΠΕ. Αυτό είναι γεγονός και αυτό γίνεται, διότι όντως τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί πολύ στην ηλεκτροπαραγωγή το μερίδιο της ηλιακής ενέργειας και των φωτοβολταϊκών. Αυτή την στιγμή έχουμε ένα 20% συμμετοχή των ΑΠΕ το 2020, την στιγμή που το 2000 ήταν γύρω στο 10%. Άρα, έχουμε αύξηση από φωτοβολταϊκά και αιολικά, αλλά και από βιοκαύσιμα.
Εδώ, βλέπουμε σε παγκόσμιο επίπεδο πώς έχουν κινηθεί και το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και οι ανανεώσιμες. Έχουμε μείωση του πετρελαίου, αύξηση του φυσικού αερίου, αύξηση μικρή του άνθρακα και πολύ μικρή αύξηση των ΑΠΕ. Η εξήγηση είναι πολύ απλή. Είναι καθώς αυξάνεται η ζήτηση παγκοσμίως, η αύξηση της παραγωγής από ΑΠΕ δεν μπορεί ν’ ακολουθήσει την τεράστια αύξηση της ζήτησης, η οποία στο μεγαλύτερο μέρος ικανοποιείται από το φθηνό σχετικά πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τον πολύ πιο φθηνό άνθρακα.
Αυτό είναι πολύ δύσκολο ν’ αλλάξει. Ναι μεν στην Ευρώπη έχουμε θέσει πολύ αισιόδοξους στόχους, όμως, αυτοί οι στόχοι δεν μοιράζονται από άλλες χώρες που έχουν τις μεγάλες καταναλώσεις και τους μεγάλους πληθυσμούς. Κι εδώ, βλέπουμε πώς ο ΑΥΕ, διεθνής οργανισμός ενέργειας, έχει κάποιες εκτιμήσεις και για το πετρέλαιο και για το φυσικό αέριο και τον άνθρακα, τα επόμενα χρόνια, με το Net Zero, το λεγόμενο σενάριο μηδενικών εκπομπών το 2050.
Η συμφωνία του Παρισιού οπωσδήποτε είναι πάρα πολύ σοβαρή, διότι είναι μια αλλαγή πολιτικής σε παγκόσμιο επίπεδο από την άποψη ότι και οι χώρες, οι οποίες αυτή την στιγμή καταναλώνουν κατά κόρον τα ορυκτά καύσιμα λένε ναι, βεβαίως αυτή την στιγμή τα έχουμε ανάγκη, αλλά πρέπει να σκεφτούμε στο μέλλον τι θα γίνει, άρα σε αυτό υπάρχει μια σύμπλευση ότι κάτι πρέπει να γίνει, αλλά μέχρι εκεί. Η Κίνα έχει πει το 2060 και η Κίνα από τώρα έως το 2030 αυξάνει την εγκατεστημένη ισχύ από κάρβουνο γύρω στα 10 Gigawatt τον χρόνο. Η Κίνα έχει γύρω στα 1.000 Gigawatt από άνθρακα αυτή την στιγμή.
Το 60% της παραγωγής της Κίνας είναι από άνθρακα και είπε ότι εγώ δεν θα το μειώσω, θ’ αυξάνεται ως το 2030 και μετά θ’ αρχίσω να το μειώνω. Εμείς στην Ε.Ε. λέμε ότι θα οδηγήσουμε δια του παραδείγματος, δηλαδή, θα πάμε στην πράσινη ανάπτυξη με κάθε κόστος, θα φτωχοποιηθούμε εν ανάγκη, αλλά θα είμαστε οι πρώτοι και θα είμαστε… Η Ευρώπη όμως είναι υπεύθυνη για το 6,5% των παγκοσμίων ρύπων. Εκεί υπάρχει ένα θέμα, πολιτικό και οικονομικό και η εκτίμηση μου είναι ότι η εξίσωση δεν βγαίνει. Αυτοί είναι οι στόχοι που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. 55% μείωση των ρύπων ως το 2030, δηλαδή, σε 9 χρόνια. 38% να πάμε σε ΑΠΕ, 40% βελτίωση ενεργειακής αποδοτικότητας. Κανένας δεν λέει όχι και 85% ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή.
Επιτρέψτε μου, αλλά αυτοί είναι παράλογα υψηλοί στόχοι. Βρίσκομαι και δουλεύω στον χώρο της ενέργειας 45 χρόνια. Δεν είμαι κατά των ΑΠΕ, γιατί η καριέρα μου τα πρώτα 15-20 χρόνια ήταν στις ΑΠΕ και ξέρω πολύ καλά τι σημαίνει να εγκαταστήσεις μια μονάδα με ηλεκτρικό, με ηλιακό θερμοσίφωνα, μια μονάδα φωτοβολταϊκά, να σχεδιάσεις ένα αιολικό πάρκο. Τα έχω κάνει όλα αυτά και μετά βέβαια, με απασχόλησαν ευρύτερα τα θέματα της ενέργειας.
Θέλω να πω ότι όσο εφικτή και όσο επιθυμητή και αν είναι αυτοί οι στόχοι και να θέλουμε όλοι να πάμε σε ένα καθαρό περιβάλλον, δεν είναι εύκολο με τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα η αγορά. Αν αποφασίσουμε ν’ αλλάξουμε τους όρους της αγοράς, να πάμε σε άλλη μορφή οργάνωσης και δόμησης της αγοράς, ναι, να το συζητήσουμε. Αυτή την στιγμή ο τρόπος που είναι οργανωμένη η αγορά, ιδίως στην Ευρώπη, δεν ευνοεί την ενεργειακή μετάβαση, χωρίς υψηλό κόστος.
Το κόστος αυτό, το μήνυμα που παίρνουμε από τον κ. Τίμερμαν και την κ. Φον ντερ Λαιεν, είναι το υψηλό και αγαπητοί κάτοικοι της ευρωπαϊκής ηπείρου θα πρέπει όλοι να βάλετε το χέρι σας, να επωμιστείτε, διαφορετικά δεν θα έχουμε πράσινη ανάπτυξη. Το ερώτημα που θα τεθεί σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα είναι θέλουμε ενεργειακή πτώχευση ή πράσινη ανάπτυξη; Νομίζω θ’ αρχίσει να γίνεται πολύ ξεκάθαρο αυτό το μήνυμα. Εδώ, είναι οι στόχοι του ΕΣΕΚ, του δικού μας προγράμματος, όπως όλες οι χώρες, είμαστε υποχρεωμένοι να το κάνουμε.
Κι εδώ τι προβλέπουμε; Προβλέπουμε 35% μερίδιο ΑΠΕ το 2030, δηλαδή, σε 9 χρόνια, την στιγμή που σήμερα έχουμε 20% και αν πάμε, στην ηλεκτροπαραγωγή, πάμε στο 64%, την στιγμή που σήμερα έχουμε γύρω στο 30%, δηλαδή, διπλασιασμό μέχρι τα επόμενα 9 χρόνια. Μα εδώ μας πήρε 40 χρόνια να φτάσουμε στο 10%, πώς το 10% θα γίνει 20% και θα διπλασιαστεί μέσα σε 10 χρόνια; Θα μου πείτε είναι η τεχνολογία, είναι οι εξελίξεις κλπ. Να το δεχθώ αυτό, όμως, ο οικονομικός αντίκτυπος ποιος θα είναι;
Κάτι που λείπει από αυτόν τον πίνακα, τους στόχους, είναι εδώ μιλάμε για το 20%, δεν υπάρχει πολιτική για το 80%. Το 80% που είναι το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, ο λιγνίτης που χρησιμοποιούμε σήμερα, δεν καλύπτεται στους στόχους, διότι εδώ δεν θα έπρεπε να υπάρχουν στόχοι, δεν θα έπρεπε να έχουμε στόχους πόσο φυσικό αέριο θα χρησιμοποιούμε σε 15 χρόνια ή σε πετρέλαιο; Ο λεγόμενος ελέφαντας στο δωμάτιο απουσιάζει σήμερα από την ενεργειακή στρατηγική και αυτό θεωρώ ότι είναι απαράδεκτο, διότι δεν θα εξαφανιστεί το πετρέλαιο από τον έναν χρόνο στον άλλον, από την μια δεκαετία στην άλλη. Το ίδιο και για το φυσικό αέριο.
Να σας πω και κάτι ακόμα, όσο αυξάνεται η διείσδυση των ΑΠΕ μέσα στο ενεργειακό σύστημα, τόσο αυξάνεται η ζήτηση αερίου, γιατί, διότι για να μπορέσουν να λειτουργήσουν οι ΑΠΕ που είναι στοχαστικές, είναι απρόβλεπτες, είναι ασυνεχείς, πρέπει να έχουν μια σταθερή κάλυψη από ηλεκτρισμό, η οποία παράγεται μόνο αυτή την στιγμή από τον λιγνίτη, ένα μικρό μέρος και κυρίως από το φυσικό αέριο. Αυτή την στιγμή το φυσικό αέριο καλύπτει το 50% της ηλεκτρικής κατανάλωσης, την στιγμή που κάλυπτε για πολλά χρόνια πολύ μικρότερο ποσοστό.
Ο λιγνίτης καλύπτει ένα 10% και το υπόλοιπο είναι ΑΠΕ και εισαγωγές ηλεκτρισμού. Πολλές φορές, ορισμένες βδομάδες, ορισμένους μήνες έχουμε πολύ μεγάλες εισαγωγές για να καλύψουμε. Λοιπόν, το μυστικό βέβαια πηγαίνοντας προς τις ΑΠΕ, είναι η αποθήκευση και στην αποθήκευση δεν έχουμε κάνει ακόμα μεγάλα βήματα, ακόμα δεν έχουμε το νομικό πλαίσιο. Θα μπει όμως το νομικό πλαίσιο, είναι υπό μελέτη και θα μπει. Δεν αμφιβάλλω γι’ αυτό και όντως θα προχωρήσουμε και θα έχουμε αποθήκευση σε μερικά χρόνια, δεν θα έχουμε ούτε του χρόνου, ούτε τον παρά άλλο χρόνο.
Εδώ, υπάρχουν υδροηλεκτρικά φράγματα, τα οποία είναι τα πιο σοβαρά αν θέλετε από πλευράς αποθήκευσης ενέργειας. Η Μεσοχώρα είναι έτοιμη εδώ και 15 χρόνια και δεν μπορεί 160 μεγαβάτ να μπει στην λειτουργία για διάφορους λόγους. Υπάρχουν άλλα υδροηλεκτρικά φράγματα που είναι υπό κατασκευή 5 και 6 χρόνια. Είναι δύσκολο να δημιουργήσεις αποθηκευτικούς χώρους για ενέργεια. Έχουμε τις μπαταρίες πράγματι, αλλά να φτάσεις να έχεις αρκετές μπαταρίες, ηλεκτρικές σε συστοιχίες, σε διάφορα μέρη της χώρας, που να μπορούν ν’ αντιμετωπίζουν τις ελλείψεις, είναι κάτι πάρα πολύ τολμηρό.
Θα γίνει κι αυτό, αλλά παράλληλα σημαίνει ότι θα πρέπει να βελτιωθεί και η τεχνολογία, ιδίως τα λεγόμενα power electronics. Άρα, έχουμε την τεχνολογία, αλλά ήθελα να πω ότι δεν είμαστε ακόμα έτοιμοι από πλευράς υποδομών. Κι επίσης, δεν δίνουμε μεγάλη σημασία στο θέμα της έρευνας, η οποία είναι απαραίτητη ακόμα και σε επίπεδο χώρας, όπως είμαστε εμείς και η διασύνδεση με την βιομηχανία. Δεν γίνεται τίποτα προς αυτή την κατεύθυνση ή ελάχιστα πράγματα.
Για να κλείσω την παρέμβασή μου, πιστεύω ότι είμαστε υπεραισιόδοξοι και ότι οι ευρωπαϊκοί στόχοι είναι υπεραισιόδοξοι και ανέφικτοι για διάφορους λόγους. Δεν λαμβάνω υπόψη τον ρόλο της συμμετοχής των ορυκτών καυσίμων, τα οποία δεν πρόκειται να εξαφανιστούν δια μαγείας. Δεν υπάρχει πολιτική ούτε σε ευρωπαϊκό, ούτε σε εθνικό επίπεδο για το φυσικό αέριο, το οποίο υποτίθεται ότι θ’ αποτελέσει το βασικό καύσιμο γέφυρα στην ενεργειακή μετάβαση. Επίσης, δεν υπάρχει πολιτική για το πετρέλαιο κίνησης, το οποίο και αυτό θ’ αποτελεί βασικό καύσιμο για τα επόμενα 10-20 χρόνια και δεν υπάρχει πολιτική γενικά για την ανάπτυξη συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας σε μεγάλη κλίμακα.
Δεν υπάρχει ουδεμία πρόβλεψη για υποστήριξη της απαραίτητης έρευνας σε ακαδημαϊκά ιδρύματα, ανεξάρτητα κέντρα και βιομηχανία, διότι μόνο μέσα από μελέτη και έρευνα μπορούν να προκύψουν οι κατάλληλες και εφικτές λύσεις. Γενικά, υποτιμάται πολύ ο ρόλος του άνθρακα, του φυσικού αερίου και της πυρηνικής ενέργειας. Αυτό μιλάω σε ευρωπαϊκό επίπεδο, στην ενεργειακή μετάβαση, αφού αυτά τα καύσιμα είναι τα μόνα που μπορούν να παρέχουν τα απαραίτητα φορτία βάσης, το λεγόμενο base load.
Συμπερασματικά, τίθενται στόχοι και χαράσσονται πολιτικές από άτομα που δεν έχουν γνώση και εμπειρία από την οργάνωση και λειτουργία των ενεργειακών αγορών. Πάμε στο τέλος, η δομή και η οργάνωση και η αδράνεια του παγκόσμιου ενεργειακού μείγματος είναι τέτοια που δεν επιτρέπει εντυπωσιακή αναδιάταξη των βασικών συνιστωσών σε σύντομο χρονικό διάστημα, δηλαδή, από την μια δεκαετία στις άλλες.
Η επιχειρούμενη σήμερα από ορισμένες χώρες και συνασπισμούς, όπως η Ε.Ε., επιτάχυνση της διείσδυσης των ΑΠΕ εις βάρος άλλων μορφών ενέργειας, χωρίς κατάλληλη προετοιμασία της αγοράς και τις απαραίτητες προβλέψεις από πλευράς υποδομών, δημιουργεί σοβαρές ανισορροπίες που οδηγούν τελικά σε δυσλειτουργίες της καθημερινής αγοράς και επηρεάζουν σε επικίνδυνο βαθμό στην διαμόρφωση των πηγών. Αυτό ακριβώς που βλέπουμε αυτή την στιγμή.
Με στόχο την ομαλή μετάβαση σε ένα περιβάλλον καθαρών καυσίμων, που αυτός είναι ο στόχος και δεν υπάρχει, αν θέλετε, αμφιβολία γι’ αυτό το θέμα, ότι αυτός πρέπει να είναι ο στόχος, θα πρέπει να προσανατολιστούμε σε ένα πολυδιάστατο ενεργειακό μείγμα με ισομερή συμμετοχή φυσικού αερίου, πετρελαίου, πυρηνικής ενέργειας και ΑΠΕ, δηλαδή, θα πρέπει να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες πρόσβασης και όχι εμπόδια, όπως είναι σήμερα αυτή την στιγμή.
Η μείωση των εκπομπών μπορεί να επιτευχθεί το ίδιο καλά μέσα από ένα ελαφρά τροποποιημένο παγκόσμιο ενεργειακό μείγμα, με προτεραιότητα στις ΑΠΕ, συμπεριλαμβανομένων και των υδροηλεκτρικών, το φυσικό αέριο, την πυρηνική ενέργεια, τον άνθρακα και την χρήση συστημάτων CCUS που είναι τα συστήματα παγίδευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα. Η Ελλάδα θα μπορούσε να είχε αναπτύξει αυτή την τεχνολογία, είναι γνωστή τεχνολογία και έτσι, να είχε κρατήσει την ηλεκτροπαραγωγή, δηλαδή, παράγεις ηλεκτρική ενέργεια, χωρίς ρύπους.
Κάνεις μια διαχείριση των ρύπων, η οποία έχει ένα κόστος, αλλά αυτό σου δίνει μια ευελιξία και μια ενεργειακή αν θέλετε αυτονομία. Τέλος, πιστεύω ότι η πολυμορφία των μορφών ενέργειας και η ίση πρόσβαση του στο ενεργειακό μείγμα εγγυάται τελικά την ενεργειακή ασφάλεια και τις ανταγωνιστικές τιμές. Δεν θα σας κουράσω άλλο. Είπα αρκετά. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.
ΟΜΙΛΗΤΗΣ: Πολύ ειλικρινής η τοποθέτησή σας και μάλιστα σε μια εποχή που κυριαρχεί στην πολιτική ο ουτοπικός λόγος, το ότι θα υποκαταστήσουμε με την πράσινη ενέργεια την ενέργεια αυτή την στιγμή που χρειαζόμαστε. Καταρχάς, η άνιση κατανομή του προβλήματος, από την μια η Ευρώπη να προχωράει για να πετύχει στόχους και από την άλλη, να βλέπουμε το υπόλοιπο μέρος του κόσμου να ρυπαίνει, που και αυτό είναι πραγματικά ανειλικρινές και δεν θίγεται και από κανέναν.
Ασχολούμαι με το κομμάτι των εναλλακτικών μορφών ενέργειας και ειδικά από το ενεργειακό καύσιμο από την διαχείριση των απορριμμάτων. Είναι ένα άλλο στοιχείο που θα ήθελα να σας πω ότι μπαίνει στην φαρέτρα του ισοζυγίου και ήδη το RDF και το SRF, δηλαδή, έννοιες που έχουν να κάνουν με υπόλειμμα από την διαχείριση των απορριμμάτων θ’ απασχολήσει τα επόμενα χρόνια μετά την προκήρυξη και των μεγάλων έργων ΣΔΙΤ στην Αττική, στην Θεσσαλονίκη, αλλά και στην Περιφέρεια.
Από εκεί και πέρα, όμως, όλο αυτό το κομμάτι από προσωπική μου εμπειρία θα ήθελα να σας πω ότι δεν μπορεί να υποκαταστήσει τις ανάγκες που έχει αυτή την στιγμή η χώρα μας. Ένα άλλο στοιχείο που θεωρώ πάλι ανειλικρινές είναι το ότι όλοι έχουμε βάλει τα χέρια στα μάτια, από την άποψη της πολιτικής και δεν βλέπουμε, ενώ οι γειτόνοι ήδη με πυρηνική ενέργεια τόσο η Βουλγαρία, όσο και η Τουρκία προετοιμάζονται, έχοντας φτιάξει πυρηνικούς σταθμούς.
Το ερώτημά μου, πέρα από αυτό το οποίο θίξατε στο τέλος για την πυρηνική ενέργεια είναι επίσης και το υδρογόνο, αν και αυτό, αυτή την στιγμή είναι ένα πάρα πολύ ακριβό εγχείρημα. Αυτό ήθελα να σας πω.
1:58:38.4